Náttúrufræðingurinn - 1970, Síða 103

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
221
Óskur B. Bjarnason:
Rannsóknir á mó
Haustið 1952 kom út fjölritað hefti: íslenzkur mór, eftir höfund
þessarar greinar. Útgefandi var Rannsóknaráð ríkisins. Á árinu
1966 kom út prentað hefti með sama titli í ritum Atvinnudeildar
Háskólans ásamt tveimur uppdráttum. Það fjallar um sama efni
og er í fjölritaða heftinu, en að anki er skýrsla um rannsókn Akra-
nes- og Búðamýra árin 1957 og 1958.
Bók þessi hefur að geyma niðurstöður af efnagreiningum á ís-
lenzkum mó, en þær voru gerðar vegna hugsanlegrar notkunar
hans til eldsneytis. Eru hér saman komnar allar slíkar efnagrein-
ingar á íslenzkum mó, sem mér eru kunnar.
Að vísu hefði ég talið æskilegt, að bókin fjallaði um mýrarnar
almennt og hefði þannig mátt heita íslenzkar mýrar. En það efni
var mér of víðtækt. Þá hefði bókin m. a. þurft að fjalla um gróður-
félög mýranna á yfirborði þeirra og sögu þeirra eins og lesa má
liana í dýpri lögum, með frjógreiningu mýrarsniða. Um þessi efni
hafa raunar aðrir ritað (Steindór Steindórsson 1936, Þorleifur Ein-
arsson 1962). Ennfremur liet'ði rnátt fjalla unr mótak og mónotkun
bæði sögulega og um ýmsa verktækni í því sambandi. En það er
gert að nokkru í fjölritaða bæklingnunr frá 1952.
Mór hefur lengst af verið notaður til eldsneytis og er raunar not-
aður svo enn víða erlendis, fyrst og fremst á írlandi og í Sovét-
ríkjunum, þar sem mór er mjög nrikið notaður bæði til upphitun-
ar og raforkuframleiðslu. Pressaðar mótöflur til eldsneytis eru og
framleiddar í þessum löndunr og víðar, t. d. í Svíþjóð, Finnlandi
og Þýzkalandi. Mór er einnig notaður til garðyrkju og fer sú notk-
nn vaxandi á seinni árunr, svo sem í gróðurhúsarækt og garðrækt
almennt. Mónrylsna er og víða notuð til að safna þvagi í fjósum
og öðrunr peningshúsum og ler þá saman við húsdýraáburðinn og
bindur þannig verðnræt áburðarefni.
Þær rannsóknir, sem bókin Islenzkur mór hefur að geyma, auk
dýptar- og flatarmælinga á mýrunum, eru einkum ákvarðanir á raka,