Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1979, Page 135

Náttúrufræðingurinn - 1979, Page 135
Hraunin eru eins að gerð og er því hætt við að menn verði ekki á eitt sáttir hvað þetta varðar. Grunar mig sterklega að eldri gígirnir séu veru- lega íleiri en ætlað liefur verið. Líklega er það Robson (1952) sem fyrstur manna bendir á að hraunið siiður af Botnum muni geta verið frá gosi á Lakasvæðinu endur fyrir löngu. Hann segir (bls. 105) „This evidence suggests that an older Laki lava may underlie the 1783 lava and the Eld- gjá lava“. Hraungíg lítinn fann ég í Austur- gjánni 1908, sem ég tel ekki ástæðu til að efast um að sé frá hinu fyrra gosi. Hann er aðeins norðan við gíginn frá 1783. Gígurinn var hálffylltur snjó og varð því ekki séð hve djúpur hann er. Úr þessum gíg náðist gott sýni af hrauninu og er það — held ég að segja megi — óþekkjanlegt frá Skaftárelda- hrauninu frá 1783. Austur við jökulröndina eru tveir stórir liraungígir, sem ætla rná að séu frá gosi sem varð á þessu svæði eftir að síðasta kuldaskeiði lauk. Jökullinn hefur að nokkru gengið yfir þá, borið á j)á urð, og jökullækir liafa grafið gil inn í þá einkum að vestan. Hraun- ið kringum j)á er að mestu kornið undir aura og sanda, framburð jökul- lækja. í nyrsta gígnum sér enn í hraun- ið, sem úr lionum hefur runnið og mátti Jrar ná í sýni af jrví. Sjá töflu IX. Aðrir gígir í jicssari eldri gígaröð eru mest úr ösku, vikri og gosmöl. Svo er um einn stóran gíg í Austur- gjánni. Trúað gæti ég jrví að sá væri |)að er nefnt var Rauðöldur, en j)að örnefni var Jrekkt fyrir gosið 1783 (Sveinn Pálsson 1945). Skammt vestan við Laka er stór sporöskjulagaður öskugígur frá |)essu fyrsta gosi. Ösku- og gosmalargígir virðast hafa verið meira áberandi í jjessum fyrstu eld- stöðvum heldur en varð við gosið 1783. Voru kannski stöðuvötn í daln- um Jtegar þar gaus fyrst? Hraun, eldri en frá gosinu 1783, koma fyrir á nokkrum stöðum á svæð- inu bæði austan og vestan Laka, en fleiri eldstöðvar eru á Jjessu svæði og mun })ví reynast erfitt að greina þau öll að svo öruggt geti talist. Hvað sem [)ví líður er nú Ijóst að Botnahraun Tafla IX. I II III Meðaltal Plagioklas 47,4% 48,3% 51,7% 49,1% Pyroxen 39,2% 43,0% 44,2% 41,1% Ólivín 3,8% 1.7% 1,3% 2,3% Málmur 9,6% 6,9% 5,8% 7,4% Dílar : Plagioklas 4.0% 3,9% 5,8% 5,9% Pyroxen 2.8% i.o% 1,0% 1,6% Ólivín 0,4% 0,3% 0,2% 0,3% Tala punkta 418 1022 1087 2527 229
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.