Náttúrufræðingurinn - 1979, Blaðsíða 135

Hraunin eru eins að gerð og er því
hætt við að menn verði ekki á eitt
sáttir hvað þetta varðar. Grunar mig
sterklega að eldri gígirnir séu veru-
lega íleiri en ætlað liefur verið.
Líklega er það Robson (1952) sem
fyrstur manna bendir á að hraunið
siiður af Botnum muni geta verið frá
gosi á Lakasvæðinu endur fyrir löngu.
Hann segir (bls. 105) „This evidence
suggests that an older Laki lava may
underlie the 1783 lava and the Eld-
gjá lava“.
Hraungíg lítinn fann ég í Austur-
gjánni 1908, sem ég tel ekki ástæðu til
að efast um að sé frá hinu fyrra gosi.
Hann er aðeins norðan við gíginn
frá 1783. Gígurinn var hálffylltur snjó
og varð því ekki séð hve djúpur hann
er. Úr þessum gíg náðist gott sýni af
hrauninu og er það — held ég að segja
megi — óþekkjanlegt frá Skaftárelda-
hrauninu frá 1783.
Austur við jökulröndina eru tveir
stórir liraungígir, sem ætla rná að séu
frá gosi sem varð á þessu svæði eftir
að síðasta kuldaskeiði lauk. Jökullinn
hefur að nokkru gengið yfir þá, borið
á j)á urð, og jökullækir liafa grafið
gil inn í þá einkum að vestan. Hraun-
ið kringum j)á er að mestu kornið
undir aura og sanda, framburð jökul-
lækja. í nyrsta gígnum sér enn í hraun-
ið, sem úr lionum hefur runnið og
mátti Jrar ná í sýni af jrví. Sjá töflu IX.
Aðrir gígir í jicssari eldri gígaröð
eru mest úr ösku, vikri og gosmöl.
Svo er um einn stóran gíg í Austur-
gjánni. Trúað gæti ég jrví að sá væri
|)að er nefnt var Rauðöldur, en j)að
örnefni var Jrekkt fyrir gosið 1783
(Sveinn Pálsson 1945). Skammt vestan
við Laka er stór sporöskjulagaður
öskugígur frá |)essu fyrsta gosi. Ösku-
og gosmalargígir virðast hafa verið
meira áberandi í jjessum fyrstu eld-
stöðvum heldur en varð við gosið
1783. Voru kannski stöðuvötn í daln-
um Jtegar þar gaus fyrst?
Hraun, eldri en frá gosinu 1783,
koma fyrir á nokkrum stöðum á svæð-
inu bæði austan og vestan Laka, en
fleiri eldstöðvar eru á Jjessu svæði og
mun })ví reynast erfitt að greina þau
öll að svo öruggt geti talist. Hvað sem
[)ví líður er nú Ijóst að Botnahraun
Tafla IX.
I II III Meðaltal
Plagioklas 47,4% 48,3% 51,7% 49,1%
Pyroxen 39,2% 43,0% 44,2% 41,1%
Ólivín 3,8% 1.7% 1,3% 2,3%
Málmur 9,6% 6,9% 5,8% 7,4%
Dílar : Plagioklas 4.0% 3,9% 5,8% 5,9%
Pyroxen 2.8% i.o% 1,0% 1,6%
Ólivín 0,4% 0,3% 0,2% 0,3%
Tala punkta 418 1022 1087 2527
229