Náttúrufræðingurinn - 1990, Blaðsíða 61

Einnig kemur til greina, að hliðrun
hafi orðið um brotalínur með ANA-
læga stefnu, sem valdi því, að vatn,
sem rennur eftir NNA-sprungunum
frá hálendi vilji leita til yfirborðs á
sprungumótunum. Hugsanlegt er, að
kvika, sem streymir upp undir gos-
beltinu, geti leitað út eftir NNA-
sprungunum og veitt lághitanum
varma (Stefán Arnórsson og Gunnar
Ólafsson, 1986).
Sá möguleiki virðist líka fyrir hendi,
að lárétt hreyfing eigi sér stað á djúp-
stæðum þvergengjum eða sprungum
með ANA- eða A-V stefnu hliðstætt
því sem vitað er um sprungu- og
skjálftabelti það, sem sunnar liggur og
tengist Suðurlandsskjálftum. Raunar
er talið mögulegt, að þvergengi af
þessu tagi hafi færst til suðurs í tímans
rás líkt og lýst var hér að ofan með
færslu þvergengja norðanlands til
norðurs. Ef hreyfingar eiga sér enn
stað á djúpstæðum A-V þvergengjum
í uppsveitum Árnessýslu gæti það leitt
við myndunar sprungna yfir þeim með
nálægt N-S stefnu eins og verður með
vissu neðar á Suðurlandsundirlendi í
tengslum við Suðurlands-skjálfta-
sprunguna þar.
Ofangreind umræða um lághitann í
ofanverðri Árnessýslu er vissulega
nokkuð getsagnakennd enda þau
gögn, sem hún byggir á takmörkuð.
Djúpar borholur eru engar á svæðinu
utan ein hola við Reykholt og ein við
Efri-Reyki. Frekari djúpboranir gætu
veitt nauðsynlegar upplýsingar til að
sannreyna eða afsanna ofangreind lík-
ön.
NIÐURLAG
Hér að framan hefur verið dregin
upp mynd af þremur lághitasvæðum
og þeim gögnum lýst stuttlega, sem
þessar myndir, þ.e. líkön, byggja á.
Ljóst er, að gögnin eru ófullkomin.
Ekki er alltaf auðvelt að tengja öll
gögnin saman í eitt líkan. Má sem
dæmi nefna, að yfirborðsjarðfræði í
Mosfellsveit og fleiri gögn benda til
þess, að lekt í jarðhitakerfinu tengist
Krísuvíkursprungusveimnum. Túlkun
borholugagna er hins vegar á þá leið,
að vatnsæðar séu aðallega á lagamót-
um. Af þessu sést að ekki er einu
sinni auðvelt að skilja þau gögn, sem
safnað er fyrir einstök lághitakerfi
hvað þá að draga upp einfaldað og
rétt líkan af þeim þáttum, sem ein-
kenna þau.
Umfangsmiklar athuganir hafa ver-
ið gerðar á fjölmörgum lághitasvæð-
um hérlendis. Hafa þær einkum haft
það að markmiði að afla heits vatns
með borunum til húshitunar eða ann-
arra nota. Við þessar athuganir hefur
vissulega verið lögð áhersla á að skilja
hverskonar jarðmyndanir ráða lekt í
uppstreymisrásum. Að því er varðar
lághita í tertíerum berggrunni eru all-
ar niðurstöður á einn veg, nefnilega
að lekt tengist nær lóðréttum leiður-
um, berggöngum, en þó sér í lagi mis-
gengjum og sprungum. Sömu sögu er
að segja um lághita í kvarterum berg-
grunni, þótt stundum virðist lekt
bundin við upphaflega groppu bergs-
ins, gjallkarga hraunlaga, stuðla-
sprungur eða millilög. Djúpar holur
hafa verið boraðar við nokkra þéttbýl-
isstaði utan lághitasvæða með það fyr-
ir augum að afla heits vatns til húshit-
unar. Þessar boranir hafa leitt í ljós,
að lekt berggrunnsins er jafnan mjög
lítil. Því virðist ljóst, að lághitakerfi
myndast þar sem lekt er óvenjulega
mikil.
Ef unnt er að finna eitthvað sameig-
inlegt einkenni á eðli lághita á íslandi
þá virðist það vera það, að hann er
tengdur hræringu í ungum sprungum.
Sprungurnar auka lekt berggrunnsins,
sem annars er minna eða lítið vatns-
53