Náttúrufræðingurinn - 1990, Blaðsíða 30

5. mynd. Sprunga í jarðlögum
á jarðhitasvæðinu á Glerárdal í
Eyjafirði. Sprungan er fyllt
með jarðhitaútfellingum. Hún
nær neðan úr blágrýtisberg-
grunninum, sem er nokkurra
milljón ára gamall, og upp í
gegn um setlög frá nútíma,
sem eru yngri en fO þúsund ára
gömul. Þctta sýnir að jarðhita-
sprungan hefur hreyfst eftir að
ísöld lauk. (Ólafur G. Flóvenz
o.fl. 1984, teikning: Helgi
Torfason). A narrow fissure
intersecting a tertiary basaltic
beadrock and postglacial sedi-
ments on the top. The fissure is
filled with solids precipitated
from geotliermal water. This
demonstrates postglacial tec-
tonic movements along fissures
within geothermal systems.
að þeirri niðurstöðu að jarðhitinn væri
óstöðugt fyrirbæri setti hann fram til-
gátu um upphaf lághitans. Hún er á
þá leið að sprungur, sem jarðhitinn
tengdist, hafi opnast við spennubreyt-
ingar í jarðskorpunni í lok ísaldar en
þá reis land hratt eftir að fargi jökla
létti (Gunnar Böðvarsson 1982). Þetta
getur þó ekki verið eina skýringin á
lághitanum. Að vísu hlýtur landlyfting
í lok ísaldar að eiga einhvern hlut að
máli, en hæpið er að svo mikill munur
sé á jarðhita sitt hvoru megin eystra
gosbeltisins ef þetta er aðalskýringin.
Þar sem heitt vatn streymir til yfir-
borðs ber það með sér uppleyst efni,
sem falla út við kólnun í efri jarðlög-
um. Þannig stíflast uppstreymisrásirn-
ar með tímanum nema hreyfing verði
á jarðskorpunni, sem heldur sprung-
unum opnum. Á síðustu árum hafa
jarðhitarannsóknir einkum beinst að
nákvæmri kortlagningu sprungna í
grennd við jarðhitastaðina. Hefur
víða komið í ljós að jarðhitinn er
tengdur sprungum, sem hafa verið
virkar eftir að ísöld lauk. Sem dæmi
má nefna að við jarðhitasvæðið í Gler-
árgili í Eyjafirði hefur fundist sprunga
í malarlögum frá nútíma, sem er fyllt
með jarðhitaútfellingum (Ólafur G.
Flóvenz o.fl. 1984a). Þetta sýnir
greinileg tengsl jarðhita og virkra
sprungna í jarðskorpunni utan eld-
virku beltanna og utan megin jarð-
skjálftasvæða landsins. Þessi sprunga
er sýnd á 5. mynd, og á 6. mynd er
sýnd sprunga í gömlu rofnu bergi, sem
fyllst hefur af jarðhitaútfellingum.
Greinilegar sprungur frá nútíma
sjást á jarðhitasvæðinu við Deildar-
tungu (Lúðvík Georgsson o.fl. 1984).
??
j