Náttúrufræðingurinn - 1990, Qupperneq 10

kostlegs manntjóns hvað eftir annað í
Bangla-Desh og á Filipseyjum. En
mikill misskilningur er að ætla að nú-
tímatækni geti komið í veg fyrir
manntjón.
UM NAFNGIFTIR
Á FELLIBYLJUM
Vegna þess að árlega verða til
margir fellibyljir á svipuðum slóðum
þykir hentugt að aðgreina þá með
nöfnum. Þetta er sérstaklega hag-
kvæmt þegar tveir eða fleiri eru á
sveimi samtímis. Aðgreining með
nöfnum er líka mjög hagkvæm við alla
skýrslugerð.
Nafngiftir fellibylja eiga sér nokkra
sögu. Fyrr á árum, bæði á síðustu öld
og síðar voru fellibyljir gjarnan
kenndir við þá staði þar sem þeir ollu
mestu tjóni eða eftir skipum sem þeir
sökktu. En skömmu fyrir aldamót
byrjaði ástralskur veðurspámaður að
gefa hitabeltisstormum nöfn. Hann
notaðist einkum við nöfn á stjórn-
málamönnum, sérstaklega ef honum
þótti lítið til þeirra koma. I síðari
heimsstyrjaöldinni fóru veðurfræðing-
ar bandaríska flotans að nefna felli-
bylji í höfuðið á eiginkonum eða
vinstúlkum. Árið 1949 var Harry S.
Truman forseti Bandaríkjanna á ferð í
Flórída. Skömmu síðar gekk fellibylur
þar yfir og var hann umsvifalaust
nefndur Harry. Síðar kom annar felli-
bylur við sögu og var sá nefndur Bess
í höfuðið á forsetafrúnni. í september
1950 mynduðust þrír fellibyljir um
svipað leyti, einn við Bermúda, annar
við Puerto Rico og hinn þriðji í
Mexíkóflóa. Allmikill ruglingur upp-
hófst um hver væri hver. Árið 1951 var
ákveðið að nota nöfn símastafrófsins.
Allt gekk vel það árið, en 1952 var
samþykkt nýtt símabókstafakerfi. Það
varð til þess að ekki náðist samkomu-
lag um nafn þriðja fellibyls þess árs og
var hann ýmist kallaður Charlie eða
Cocoa. Ekki gátu menn komið sér
saman um hvort kerfið skyldi nota
1953. Þá var stungið upp á kven-
mannsnöfnum í stafrófsröð og var það
samþykkt. Svo vildi til að 1954 voru
margir fellibyljir á sveimi nálægt
Bandaríkjunum. Þá reis upp mót-
mælaalda gegn notkun kvenmanns-
nafna og þótti slík notkun ósmekkleg.
En þessum mótmælum var ekki sinnt
og þetta þótti smám saman sjálfsagt.
En árið 1979 var farið að nota karl-
manns- og kvenmannsnöfn til skiptis.
Nú eru fellibyljanöfn ákveðin fimm ár
fram í tímann og sömu nöfnin síðan
notuð aftur næstu fimm ár. Þó er sú
undantekning gerð á að nöfn á felli-
byljum sem valda verulegu tjóni eru
felld út og þau ekki notuð aftur. í Atl-
antshafi er byrjað á stafrófinu á hverju
ári og gjarnan eru 10 til 15 nöfn notuð
árlega, en nöfn eru einnig gefin hita-
beltislægðum sem gætu orðið fellibylj-
ir og auk þess kemur fyrir að lægðir í
heittempraða beltinu fái nöfn, en meir
um það síðar. Sama kerfi er notað í
Kyrrahafi og e.t.v. víðar. Nöfnin eru
með alþjóðlegu yfirbragði. Algengt er
að fellibyljir valdi verulegu tjóni í Jap-
an. Þar var vani sem og annars staðar
að bendla þá við staði þar sem tjón
hafði orðið. Um tíma var notað við-
líka nafnakerfi og í Atlantshafi, en al-
menningur í Japan var lítt hrifinn af
útlenskum nöfnum sem ekki var einu
sinni hægt að bera fram. Japanir nota
nú númerakerfi. Byrjað er á einum á
hverju ári og haldið áfram. Tólfti felli-
bylur ársins 1988 heitir því einfaldlega
„8812“.
UM AFSKORNAR LÆGÐIR
Endrum og eins gerist það að Iægðir
frá norðurslóðum hætta sér of langt
suður og lokast þar inni, þ.e. að hæð
gengur fyrir þær svo þær komast ekki
64