Náttúrufræðingurinn - 1990, Blaðsíða 40

Aldur selanna var metinn með taln-
ingu árhringja í tönnum (Allen og
Melfi 1985).
NIÐURSTÖÐUR OG UMRÆÐUR
Hér verður getið fjögurra tegunda
sníkjudýra sem ekki hafa fundist áður
í eða á selum við Island. Auk þess
fundust sumarið 1989 bandormsbútar í
þörmum tveggja landsela, eins úr
Breiðafirði og annars úr Faxaflóa.
Ekki reyndist unnt að greina þá til
tegunda þar sem hausar þeirra náðust
ekki við söfnun. Hugsanlega er hér
um að ræða aðra hvora tegundanna
sem Baer (1962) getur um héðan
(Tafla 1).
Þráðormurinn Otostrongylus
circumlitus Rudolphi, 1899 fannst í
lungum u.þ.b. 6 mánaða landsels sem
drepinn var í Dýrafirði haustið 1988.
Þrír fullorðnir kvenormar fundust í
selnum. Erlendis er þessi tegund
gjarnan nefnd „stóri lungnaormur"
(karlormarnir geta náð allt að 11,5 cm
lengd og kvenormar allt að 14 cm) til
aðgreiningar frá nokkru smávaxnari
þráðormstegund Parafilaroides gymn-
urus Ralliet, 1899 sem einnig lifir í
lungum landsela (Weber 1988) en hef-
ur ekki fundist í selum hér við land.
O. circumlitus lifir í berkjum og
barkapípum selanna. Fjöldi orma get-
ur orðið svo mikill að þeir hindri loft-
streymi. Lífsferill þessa þráðorms er
ekki þekktur (Weber 1988).
Krókhöfðinn Corynosoma semerme
Forssell, 1904 fannst í þörmum og
ristli fjögurra landsela og eins útsels,
sem veiddir voru sumarið 1989 á
strandsvæðum Breiðafjarðar og Faxa-
flóa. Þessi tegund er algeng í mörgum
tegundum sela og finnst hún einnig í
hvölum, fuglum og spendýrum sem
lifa á þurru landi (Mohr 1952, Sprehn
1966, Helle og Valtonen 1980). Full-
orðnu ormarnir lifa í þörmum og ristli
þar sem þeir festa sig í þarmavegginn.
Kvenormarnir verpa eggjum sem ber-
ast út í umhverfið með saur. Eggin
eru étin af krabbadýrum sem lifa í
fjöru og á grunnsævi. í þeim þroskast
lirfustig (acanthella) sem þroskast í
fullorðinn orm éti selur krabbadýrið
eða fisk með sýktu krabbadýri í melt-
ingarfærum.
Einnig fannst hjartaormurinn D.
spirocauda. Þessi þráðormur lifir í
blóðrás sela og er nefndur hjartaorm-
ur þar sem fullorðinsstigið sníkir í
hjarta og lungnaslagæð.
Eins og síðar verður nánar vikið að
þroskast lirfustig hjartaormsins í sog-
lúsinni E. horridus, sem við nefnum
selalús í þessari grein. Selalýs fundust
þó ekki á þeim selum sem athugaðir
voru. Ekki hafa fundist ritaðar heim-
ildir sem greina frá því að lúsin hafi
fundist á selum hér við land. Hún er
engu að síður sníkjudýr á íslenskum
landselum. Annar höfundur greinar-
innar (E.Ó) fann hana á landsel árið
1985 eins og síðar verður lýst. Fræð-
umst aðeins nánar um hjartaorminn
og selalúsina.
HJAR TA ORMURINN
DIPETALONEMA SPIROCAUDA
LEIDY, 1858
Þrír þeirra 15 landsela sem athugað-
ir voru reyndust sýktir af hjartaormin-
um. Aðeins fáeinir ormar fundust í
hverjum sel. í fjögurra vetra urtu úr
norðanverðum Breiðafirði fannst einn
ormur, tveir ormar fundust í vetur-
gamalli urtu úr Faxaflóa og átta ormar
fundust í tveggja vetra urtu sem sömu-
leiðis var veidd í Faxaflóa. Ormurinn
fannst hvorki í útselunum né hringa-
nóranum.
Af ættkvíslinni Dipetalonema eru
þekktar 52 tegundir sem eru allar
sníkjudýr í spendýrum. Tegundirnar
hafa fundist í 9 af 19 ættbálkum spen-
94