Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1992, Side 45

Náttúrufræðingurinn - 1992, Side 45
2. tafla. Gos í Heklukerfinu eftir land- nám. Volcanic eruptions in the Hekla volcanic system during historical time. Ár Gos í Heklu Gos í nágrenni Heklu 1104 X 1158 X 1206 X 1222 X 1300-01 X 1341 X 1389-90 X 1440 X 1510 X 1554 X 1597 X 1636 X 1693 X 1725 X 1766-68 X 1845-46 X 1878 X 1913 X 1947^8 X 1970 X 1980-81 X 1991 X hlutarnir nái saman. Sama gildir um gígaröðina sem myndaðist í gosinu 1554. 7. Innan öskjunnar kemur eingöngu upp ísúr bergkvika (andesít og dasít) en utan hennar nær eingöngu bas- alt. Móbergsmyndanirnar benda til að eldvirkni hafi verið töluverð á Heklu- svæðinu á síðasta jökulskeiði og því skýtur skökku við að slíkar myndanir finnast ekki í miðju eldstöðvarinnar. Móbergsmyndanir utan við miðjuna virðast hafa haft framhald í átt að fjallinu en þær eru horfnar að undan- skildum smáum spildum neðarlega í og við Litlu-Heklu og í lághlíðinni sunnan hennar. Þetta verður best skýrt með öskjusigi á nútíma. Fjallið hefur sigið saman og móbergsmynd- anirnar innan öskjunnar liggja því lægra en við mætti búast. Sú stað- reynd að engin hraun finnast á Næfur- holtsfjöllum bendir til að askja hafi verið tekin að myndast í Heklu þegar á ísöld. í hverri eldstöð geta verið fleiri en ein askja, eins og t.d. í Dyngjufjöllum og Kverkfjöllum, op geta þær gripið hver inn í aðra. A þessu stigi er ekki fullljóst hvernig þessi þróun hefur verið í Heklu en hugsanlegt er að askjan sé að stofni til gömul og að þeir atburðir sem urðu fyrir um 4500 árum séu aðeins einn áfangi í þróun öskjunnar. Vel má vera að þetta hafi gerst oftar á nútíma, t.d. í kjölfar gossins sem myndaði öskulag- ið H-3. Hugsanlegt er að sú Hekla sem við nú þekkjum sé hliðstæða við Vesúvíus á Italíu, þannig að hún hafi vaxið upp af rústum eldra fjalls sem féll saman. Tvískiptu gossprungurnar austan Heklu, sem áður er getið, eru utan ætlaðrar öskju en stykkið á milli sprunguhlutanna er innan hennar. Venjuleg sprungugos verða því ein- göngu utan öskjunnar. Basaltkvika virðist ekki ná að brjóta sér leið upp til yfirborðs innan öskjunnar. A um 8 km dýpi undir Heklu er talið vera kvikuhólf (Einar Kjartansson og Karl Grönvold 1983, Freysteinn Sigmunds- son o.fl. 1992) en um stærð þess og lögun er lítið vitað. Rannsóknir Blakes o.fl. (1965) á rofnum, fornum kvikuþróm benda til að súr og ísúr kvika geti stöðvað uppstreymi basalt- kviku. Ef gert er ráð fyrir að berg- kvikan efst í hólfinu undir Heklu sé ísúr eða súr, má leiða líkur að því að hún stöðvi ferð basaltkvikunnar til 187
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.