Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1992, Síða 87

Náttúrufræðingurinn - 1992, Síða 87
Árni B. Stefánsson Þríhnúkagígur INNGANGUR Þríhnúkar standa á hálendisbrún- inni um 4 km norðvestan skíðaland- anna í Bláfjöllum. Norðaustasti hnúk- urinn er afar sérstæð gosmyndun. í toppi hans er gígop og þar undir er feiknamikið gímald. Fyrst var sigið í gíginn 1974 og reyndist sigdýpt vera 120-130 m og þvermál í botni um 50 m. Tæpum áratug síðar fannst þröng rás niður til suðvesturs og nokkrum árum síðar kom í ljós strompur upp af þeirri rás neðarlega. Vorið 1991 var gerður út leiðangur til að kanna og mæla upp gosmyndun þessa eins og frekast væri unnt. Ásamt greinarhöfundi, sem reyndar seig manna fyrstur í gíginn, voru þarna að verki Björn Olafsson, Einar K. Stefánsson og Einar Daníels- son. Greinarhöfundur er augnlæknir og allkunnugur íslenskum hraunhell- um. Hefur hann kannað þá og fylgst með þeim í áratugi. Björn og Einar eru reyndir fjallgöngumenn. Einar Daníelsson er kvikmyndagerðarmað- ur og tók hann leiðangurinn upp á myndband. Margir lögðu hönd á plóg- inn við að gera þetta mögulegt. Fé- lagar úr hjálparsveitum skáta í Reykjavík og Kópavogi aðstoðuðu. Tæki og búnaður voru fengin að láni hjá báðum þessum hjálparsveitum. Skátabúðin lagði til þann búnað sem á vantaði. Jóhann Rönning h/f lagði til raflínur og ljósabúnað. I leiðangrinum voru gosrásirnar mældar eins og unnt var með áttavita, klínómeter, málbandi og 5 m langri mælistiku. Langt er til veggja og stærðir slíkar að nokkuð er um ágisk- anir, bæði í aðalgosrásinni og rásinni niður til suðvesturs. Dýpt gígketilsins* var mæld með lítt teygjanlegri nælon- línu og hún síðan mæld með málbandi og er skekkjan ±1 m. Heildardýpt er sennilega með skekkju ±2-3 m. Mæl- ingar á yfirborði voru gerðar nökkru síðar með geódímeter og þeódólíti. LANDLÝSING OG JARÐFRÆÐI Þríhnúkar eru á hálendisbrúninni um 20 km suðaustan Reykjavíkur. Þeir standa u.þ.b. 300 m hærra en Húsfellsbruninn og Heiðmörk þar fyr- ir neðan (1. mynd a og b). Eru þeir alláberandi og er þaðan hið besta útsýni til höfuðborgarinnar. Hnúkarn- ir þrír eru fremur lágir og rísa 30-50 m yfir flatlendið sem við tekur ofan við fjallsbrúnina. Hlíðin neðan þeirra er að miklu leyti þakin hraunum sem fallið hafa fram af brúninni. Fjalls- brún þessi og flatlendið fyrir ofan er úr grágrýti og stór gamall dyngju- eða stapagígur sést um 1 km suðvestur af Þríhnúkum (2. og 3. mynd). Gíg * Með gígkatli, er átt við ketillögun myndunarinnar (sbr. skessuketill). Upp- haflega er hér um ílanga gossprungu að ræða, sent verður ketillaga þegar hrynur úr langhliðunum. Náttúrufræðingurinn 61 (3-4), bls. 229-242, 1992. 229
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.