Fréttablaðið - 27.06.2009, Blaðsíða 16

16 27. júní 2009 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Jóhanna Sigurðar-
dóttir skrifar um
stöðugleikasáttmál-
ann og Icesave
Á þeim björtu sumar-dögum sem nú
gleðja landsmenn hillir
undir að fast land verði
á ný undir fótum í efna-
hagslífi þjóðarinnar
eftir bankahrunið. Þessa dagana
eru að nást gríðarlega mikilvægir
áfangar í þeim stórmálum sem
glímt hefur verið við á vettvangi
ríkisstjórnarinnar í vetur. Stöðug-
leikasáttmálinn, Icesave-deilan,
ríkisfjármálin, erlendar lántökur
hjá vinaþjóðum, endurreisn bank-
anna, afgreiðsla annars áfanga
samstarfsáætlunar við Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn og umsókn um
aðild að Evrópusambandinu. Allt
eru þetta lykilþættir í endurreisn
íslensks efnahagslífs sem nú sér
fyrir endann á. Með afgreiðslu
þessara mála verður margs konar
óvissu sem ríkt hefur um stöðu
þjóðarbúsins aflétt.
Það þýðir ekki að fram undan
sé beinn og breiður vegur, hann
verður bæði grýttur og torsóttur
næstu árin, en leiðin hefur
verið vörðuð, við vitum
hvert skal stefna og við
erum að ná árangri.
Mikilvægt siglingakort
Samningar hafa tekist um
stöðugleikasáttmála sem
var eitt af meginmark-
miðum ríkisstjórnarinnar
í endurreisn efnahagslífs-
ins. Þar með hafa aðilar
vinnumarkaðarins, ríkis-
valdið og sveitarfélögin,
ákveðið að tryggja frið á vinnu-
markaði næstu misserin og vinna
þétt saman að endurreisninni.
Stöðugleikasáttmálinn er mikil-
væg leiðarlýsing og aðrir hafa
sagt hann sáttmála um framfarir
og nýja sókn.
Efnahagsleg markmið sátt-
málans eru þau að í lok árs 2010
verði verðbólga ekki yfir 2,5%,
halli hins opinbera ekki meiri
en 10,5% af VLF, dregið hafi úr
gengissveiflum, gengið styrkist
og nálgist jafnvægisgengi. Þá er
við það miðað að vaxtamunur við
evrusvæðið verði innan við 4%.
Náist þessi markmið með sam-
stilltu átaki munu skapast skilyrði
fyrir vaxandi fjárfestingum inn-
lendra sem erlendra aðila, aukn-
um hagvexti, nýrri sókn í atvinnu-
málum, og grunnur verið lagður
að bættum lífskjörum til fram-
búðar.
Áætlun í ríkisfjármálum til 2013
Mikilvæg undirstaða sáttmálans
er fyrirliggjandi aðgerðaráætlun
í ríkisfjármálum til 2013 og sam-
eiginlegur skilningur á því að hlut-
deild skattahækkana verður ekki
meiri en 45% af þeirri upphæð
sem þarf til að tryggja jafnvægi
í ríkisfjármálum fram til 2011.
Viðfangsefnin í ríkisfjármálunum
eru þau umfangsmestu sem nokk-
ur íslensk ríkisstjórn hefur staðið
frammi fyrir í sögu þjóðarinnar.
Á fjórum árum þarf að eyða a.m.k.
170-180 milljarða halla á rekstri
ríkissjóðs og auk þess skapa svig-
rúm fyrir stóraukinn fjármagns-
kostnað ríkisins vegna lántöku af
völdum hrunsins. Ef ekki kæmi til
aukin tekjuöflun ríkisins myndi
verkefnið kalla á að u.þ.b. 40%
af umfangi ríkisrekstrarins yrði
aflagt – slík er stærðargráðan sem
við er að eiga. Aðgerðaráætlunin
eyðir óvissu um hvernig íslenska
ríkið hyggst haga aðgerðum sínum
til þess að mæta vanda þjóðarbús-
ins við þessar erfiðu aðstæður og
fullnægir óskum innlendra sem
erlendra hagsmunaaðila sem mjög
hafa eftir því spurt.
Endurreisn bankakerfisins
Stórum áfanga verður náð í endur-
reisn íslensks efnahagslífs um
miðjan næsta mánuð þegar ríkis-
sjóður leggur bönkunum til eigið
fé, sem við sölu bankanna mun
að einhverju eða öllu leyti verða
endur greitt. Á sama tíma munu
nýju bankarnir greiða fyrir þær
eignir umfram skuldir sem flutt-
ar voru til þeirra úr gömlu bönk-
unum. Þá munu efnahagsreikning-
ar bankanna loks liggja ljósir fyrir
sem ætti að auðvelda þeim að horfa
til framtíðar.
Stofnað verður eignarhalds félag,
bankasýsla, um hluti ríkisins í
bönkum og fjármálafyrirtækjum
samkvæmt frumvarpi sem til með-
ferðar er á Alþingi. Bankasýslan á
að sinna skyldum ríkisins sem eig-
anda bankanna án beinna afskipta
stjórnmálamanna. Henni ber að
tryggja að þeim miklu fjármunum
sem ríkissjóður leggur til bankanna
verði vel varið og banka kerfið hafi
afl til þess að sinna þörfum heimila
og fyrirtækja. Bankasýslan bygg-
ir að miklu leyti á reynslu ann-
arra Norðurlanda af því að kljást
við kreppur og hefur áformum um
hana verið fagnað af erlendum
samstarfsaðilum og bankastofnun-
um. Vandamálin hér eru vissulega
enn stærri en frændþjóðir okkar
glímdu við á sínum tíma, en aðferð-
ir þeirra eru engu að síður til eftir-
breytni fyrir okkur.
Alþingi hefur einnig til með-
ferðar frumvarp um stofnun eign-
arsýslufélags. Enginn banki gæti
tekist á við vandamál eins og við
stöndum frammi fyrir án aðstoð-
ar og án skýrrar stefnu eigandans
sem í okkar tilfelli er ríkið. Félag-
ið mun geta eignast fá en mikilvæg
fyrirtæki, með endurskipulagn-
ingu og endursölu þeirra við fyrsta
tækifæri að markmiði. Félagið á
að tryggja gagnsætt ferli þar sem
allir sitja við sama borð. Banka-
sýslan og eignarsýslufélagið eiga
að verða sá grunnur sem nauðsyn-
legur er til þess að tryggja árang-
ursríka og faglega endurreisn
bankakerfisins.
Icesave-samkomulag
opnar dyr að nýju
Alþingi fól ríkisstjórninni í byrjun
desember 2008 að ná fram samn-
ingum við Hollendinga og Breta
vegna lágmarks innstæðutrygg-
inga á Icesave-reikningum Lands-
bankans. Íslensk stjórnvöld höfðu
áður komist að þeirri niðurstöðu að
ekki myndi reynast unnt að fá óvil-
hallan dómstól til þess að skera úr
réttarágreiningi um málið og ljóst
var að Ísland stóð eitt í alþjóðasam-
félaginu um þá túlkun að vafi léki
á ábyrgð íslenska ríkisins á skuld-
bindingunum. Með samkomu laginu
er háum þröskuldi rutt úr vegi
endurreisnaráætlunar Íslands og
með því opnast á ný þær efnahags-
legu og pólitísku dyr til alþjóða-
samfélagsins sem framtíð Íslands
byggir ekki hvað síst á.
Að mínum dómi hefur það mark-
mið Alþingis náðst með Icesave-
samningunum að tekið yrði tillit
til „hinna erfiðu og fordæmislausu
aðstæðna sem Ísland er í“. Það er
gert með því að ríkið þarf ekki
að inna neinar greiðslur af hendi
næstu sjö ár meðan Íslendingar eru
að vinna sig út úr efnahagsvandan-
um. Höfuðstóllinn greiðist þennan
tíma niður eins og tök eru á með
tekjum af eignum Landsbankans.
Eigur íslenska ríkisins vel varðar
Mikilvæg ákvæði eru í samning-
unum um að bjóðist betri kjör
með lægri vöxtum og/eða lengri
lánstíma má greiða lánið upp. Þá
er í samningnum endurskoðunar-
ákvæði um að verði greiðsluþol
ríkisins minna en það var metið í
nóvember 2008 megi endurskoða
samninginn. Þetta er mikilvæg-
ur fyrirvari á þeirri ábyrgð sem
íslenska ríkið gengst undir. Þannig
ætti samningurinn að tryggja að
ekki komi til þess að gengið verði
að eigum íslenska ríkisins og frá-
leitt er að halda því fram að hægt
sé að ganga að náttúruauðlindum til
að fullnusta ábyrgðina. Mikilvægt
er að árétta einnig að Bretar og
Hollendingar taka á sig um helm-
ing skuldbindinga vegna Icesave-
reikninga Landsbanka Íslands. Ég
treysti því að Alþingi, sem í þessu
efni sem öðru á síðasta orðið, kom-
ist að þeirri niðurstöðu að Icesave-
samningarnir séu viðunandi.
Réttlætinu verður fullnægt
Okkur öllum þykir þungbært að
hafa orðið fyrir miklum búsifjum
vegna „ófyrirgefanlegs“ áhætt-
ureksturs erlendis og máttleys-
is eftirlitsstofnana við að verja
þjóðarbúið. Kröfur um ákærur og
frystingu eigna þeirra sem ábyrgð
bera eru ofarlega í huga. Ég vil þó
minna á orð Evu Joly í því sam-
bandi að slík starfsemi skilur eftir
rekjanlega slóð og mestu skipt-
ir að heildarmyndin sé skýr áður
en látið er til skarar skríða. Ljóst
er að einskis verður látið ófreist-
að af hálfu ríkisstjórnarinnar til
þess að ákæruvaldið fái möguleika
til þess að fullnægja réttlætinu á
þessu sviði.
Skýr heildarmynd
Við störfum samkvæmt sameigin-
legri endurreisnaráætlun Íslands
og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
Hún nýtur viðtæks stuðnings á
alþjóðavettvangi. Forsenda þess
stuðnings er að Íslendingar standi
við sínar skuldbindingar og geri
upp lágmarkstryggingar vegna
Icesave-reikninganna. Við einsetj-
um okkur að nota næstu sjö ár ekki
aðeins til þess að endurreisa efna-
hagslífið heldur einnig til að end-
urheimta traust ríkja og alþjóða-
stofnana. Gangi það eftir getum
við treyst því að fá til þess pólitískt
og alþjóðlegt atfylgi ef þörf yrði á
endurskoðun Icesave-samninganna
vegna ófyrirsjáanlegra atburða
sem kynnu að íþyngja verulega
gjaldaþoli ríkissjóðs.
Margir hafa af því áhyggjur að
íslenska ríkinu verði um megn
að greiða skuldir sínar eða muni
skorta gjaldeyri til þess. Slíkar
áhyggjur eru óþarfar vegna þess að
samningar okkar við AGS og ýmsar
vinaþjóðir snúast um að tryggja að
okkur verði þetta kleift.
Samningar um víðtækt
alþjóðlegt samstarf
Ríkisstjórnir Norðurlanda eru
þessa dagana að samþykkja lán-
veitingar til Íslands og verður
skrifað undir lánasamning við þær
í byrjun næstu viku. Það er engin
tilviljun að þessar lánveitingar
koma strax í kjölfar þess að stigið
verður mikilvægt skref með fram-
lagningu frumvarps á Alþingi um
ríkisábyrgð vegna Icesave-samn-
inganna. Í ágúst næstkomandi
verða ekki heldur neinar hindr-
anir í vegi fyrir frekari lána fyrir-
greiðslu frá AGS gangi áætlanir
okkar um endurreisn bankakerf-
isins eftir. Með afgreiðslu sjóðsins
á 2. hluta lánafyrirgreiðslu sinnar
ætti öllum að verða ljóst að endur-
reisnin á Íslandi er á réttri braut.
Aðildarumsókn að
Evrópusambandinu
Í næsta mánuði mun Alþingi
afgreiða þingsályktunartillögu
ríkisstjórnarinnar um að Ísland
sæki um aðild að Evrópusamband-
inu. Aðildarumsókn Íslands mun
senda umheiminum skýr skilaboð
um hvert Ísland stefni í endur-
reisnarstarfinu. Slík fyrirheit um
efnahagslegan stöðugleika, traust-
an gjaldmiðil og alþjóðlegt efna-
hagslegt umhverfi á Íslandi sam-
fara aðild að Evrópusambandinu
munu skipta miklu máli, ekki síst
til að endurvekja traust á íslensku
hagkerfi.
Höfundur er forsætisráðherra.
Stórir áfangar sem eyða óvissu
4
10
4
0
0
0
|
l
an
d
sb
an
ki
nn
.is
AUKAKRÓNUR
45 bátar á ári
fyrir Aukakrónur
A-kortin
Kreditkort sem safna Aukakrónum fyrir þig
Þú getur fengið þér girnilegan 12” kafbát í gogginn 3-4 sinnum í mánuði á Subway fyrir
Aukakrónurnar sem safnast þegar þú notar A-kortið þitt – eða eitthvað annað sem þig
langar í hjá samstarfsaðilum Aukakróna.
Sæktu um A-kort á www.aukakronur.is
* M.v. 150 þúsund kr. innlenda verslun á mánuði, þ.a. 1/3 hjá samstarfsaðilum. Sjá nánar á www.aukakronur.is.
*
JÓHANNA
SIGURÐARDÓTTIR