Samvinnan - 01.04.1930, Blaðsíða 20

14
SAMVINNAN
væri sama og berja höfðinu við steininn; það mundi saka
höfuðið, en ekki steininn.
Þetta eitt er ærið nóg til þess að vér snúumst ekki önd-
verðir gegn útlendum menningartækjum: að þess er eng-
inn kostur. En auk þess eru kostir þeirra miklir, og þau
veita oss möguleika til ytri þróunar, sem oss myndu ekki
falla í skaut ella. Þessarar hliðar hefi eg hér á undan
minnzt miklu minna, og er það sökum þess, að hún er
oss íslendingum miklu minnisstæðari, svo sem vonlegt er,
þar sem vér erum nú nývaknaðir af aldalöngum drunga
og eymd, framsæknir og gjarnir á gæði veraldarinnar.
Mér hefir því þótt lítil þörf að brýna fyrir mönnum kosti
og óhjákvæmileik hinna útlendu tækja — vandamál eru
aðeins annmarkarnir. Þegar þessi varnagli er sleginn,
mun þeim, sem þetta ritar, varla verða borið á brýn
menningarhatur.
En eigi að síður erum vér í hættu staddir. Hættan
er sú, að íslendingseðlið verði veikara en tillíkingarstefn-
an, hneigð nútímamenningarinnar til að afmá séricenni og
einstakling, og gera alla eins, menn með sama smekkn-
um, sömu þekkingunni — þegar frá er tekin sérþekking-
in, sem gerir oss að hæfum hjólum í vélinni — sömu á-
hugamálum, sama hugsunarhætti, sömu reynslu, sömu
hugsun. Mér þykir trúlegast, að sérkenni vor og séreðli
sé það verðmætasta, sem vér eigum, og það, sem heimin-
um getur orðið verðmætast, vilji forlögin svo vera láta.
Þess má víða sjá glögg merki, hvað útkjálkaþjóðir megna,
ef þær fá að njóta sín; þetta má t. d. sjá á því, hve mikil
áhrif menn eins og Ibsen og Strindberg hafa haft á leik-
ritaskáldskap heimsins. Hver veit, hvað islenzkir lista-
menn, sem ná að skapa íslenzk verk, ná að opinbera ís-
lenzkan anda, eiga eftir að gefa veröldinni? En eitt skul-
um vér vita með vissu: Þjóðverjum er engin ánægja að
kynnast íslenzkri stælingu á þýzkri hljómlist, né Frökkum
að sjá stæling franskrar málaralistar: stælingin er óþörf,
henni er ofaukið í menningu heimsins; verðmæti hefir
það eitt, sem er sjálfstætt og frumlegt.