Samvinnan - 01.04.1930, Blaðsíða 52

46
SAMYINNAN
starf þarf að vinna eftir ákveðnum reglum, þannig, að
afrek hvers félags og einstaklings geti orðið liður í heild,
er úr verði unnið vísindalegt, sígilt verk. Verk, sem enn
er hægt að vinna, ef vel er á haldið. Nú og á næstu 10—20
árum. En síðar ekki. Aldrei framar kemur þetta tækifæri.
Það hverfur, deyr með hinni gömlu kynslóð sjómanna og
bænda, sem nú er óðum að falla í valinn.
Eins og kunnugt er, hefir ýmislegt verið gei*t hér á
landi til varðveizlu og rannsókna minnjum íslenzrar
þjóðmenningar. Yrði oflangt mál að skýra frá því öliu og
óþarft hér. En ærið urðu íslendingar slyppifengir á sumt
hið dýrmætasta af þessu tæi, svo sem handritin og síðar
forngripi ýmsa, sem fornleifanefndin danska náði á sitt
vald á fyrrahluta 19. aldar úr varðveizlu ýmsra heldri
manna hér á landi, lærðra og leikra, og minnir það sumt
á viðskipti hvítra landkönnunarmanna og prangara við
skrælingja og blámenn. Skömmu eftir miðja 19. öld tók
þó að mestu fyrir þessi miður frægilegu viðskipti, með
stofnun Forngripasafnsins. Hefir það bjargað mörgu frá
glötun, en mikið tjón er það oss meðan mikið af hinum
beztu forngripum vorum liggur á dreif innan um söfn
Dana, og er hart ef eigi fæst á því leiðrétting innan
skamms.
Um handritin gildir líku máli. Að vísu er mest um
það vert, er þessum hlutum er til haga haldið og þeir varð-
veittir frá glötun. En allmiklum örðugleikum veldur tvístr-
ingur þessi, og augljóst mál, að allt er þetta bezt komið
í íslenzkum söfnum, enda er nú unnið að því að heimta
það heim aftur, sem unnt er.
Á flestum öldum hefir hér á landi verið nokkuð af
mönnum, sem safnað hafa og haldið til haga margs kon-
ar fróðleik. Ættfræði og mannfræði hefir löngum verið
meginþáttur íslenzkrar fræðimennsku og er mjög mikið
til af þess háttar fróðleik. Inn í þetta er svo viða ofið
fróðleik ýmsum, sem mikils er verður fyrir menningar-
sögu landsins. En flest er þetta í molum og svo sem af
tilviljun látið fljóta með, eða af því, að það þótti lýsa ein-