Samvinnan - 01.02.1971, Blaðsíða 32

Hrafn Hallgrímsson og Sigurður Harðarson:
Einkabílisminn
UPPFINNING ALDARINNAR — BÍLL-
INN:
— Byggður til að aka 100 km á klst.
— Byggður til að auka hreyfanleik
einstaklingsins.
Úr þessu viðundri tækninnar hefur
manneskjunni tekizt að gera tæki, sem
hindrar hreyfanleik einstaklingsins.
ER TÆKNILEG FRAMÞRÓUN ALLTAF
FRAMFÖR ? ??
----
„RAUÐI MAÐURINN SEGIR: BÍDDU!“
(Morgunblaðið 25. 6. 1970)
Reykjavík er að drukkna í bílaflóði.
Því miður virðist þó allur þorri manna
líta á það sem sjálfsagða og óhjákvæmi-
lega staðreynd — það sé þróun, sem ekki
sé æskilegt né hægt að sporna við eða
beina inn á aðrar brautir. Einkum virð-
ast þó þessi sjónarmið viðtekin hjá þeim
þrönga hópi manna, er um skipulagsmál
í Reykjavík fjallar: arkitektum, verkfræð-
ingum og stjórnmálamönnum. Öll þeirra
viðhorf og verk einkennast af fullkom-
inni uppgjöf gagnvart ágangi einkabíl-
ismans á kostnað fótgangandi fólks og
alls umhverfis okkar.
Að viðhaldi og yfirgangi einkabílismans
standa sterk öfl, er eiga styrkleika sinn
að þakka því þjóðfélagskerfi, sem við bú-
um við i dag.
í krafti auðmagns sins hafa þessi öfl
lagt undir sig alla fáanlega fjölmiðla og
gegnsýrt þannig allt okkar þjóðlif með
gegndarlausum áróðri fyrir ágæti og
nauðsyn einkabílsins.
Gegn þessari innrætingu stendur al-
menningur að sjálfsögðu mikið til varn-
arlaus, vegna skorts á upplýsingum fjöl-
miðlanna um hina hlið „sannleikans“.
Þar, sem á öðrum sviðum, hafa fjölmiðl-
arnir hrapallega brugðizt hlutverki sínu,
einkum þó hljóðvarp og sjónvarp, þar
sem hið borgaralega drottnunarvald er
allsráðandi. Allar skoðanir, sem ekki falla
inn í ramma þess, eru þvi dæmdar póli-
tískur áróður og lygi, en í staðinn eru
bornir á borð umferðarþættir (meira eða
minna dulbúinn áróður), bílaþættir
(ódulbúinn áróður), að auglýsingum
ógleymdum, þar sem blygðunarlaust er
höfðað til hégómagirndar, kynhvatar,
minnimáttarkenndar og statusleitar
fólks.
• •* • 'v** .
í skólunum er þegar i byrjun skóla-
göngunnar drepið niður allt það, er kall-
azt gæti sjálfstæð hugsun, frumkvæði og
sjálfsvild nemenda — hvað þá að slíkt
sé þroskað með nemendum. Þeir verða
því auðveld bráð innrætingar bilismans,
hafi hún ekki þegar náð fótfestu, þvi að
foreldrar eru að jafnaði áhrifaríkir og
hlutdrægir upplýsingamiðlar, sem ásamt
fjölmiðlunum bera boðskap bílismans ó-
snortinn til barna sinna — oftast ómeð-
vitað og í góðri trú, enda sjálfir fórnar-
lömb áðurgetins skólakerfis.
Heilaþvotturinn hefst sem sagt fyrir
alvöru i skólunum: Með góðri aðstoð lög-
reglunnar er hafizt handa um að aðlaga
börnin þjóðfélagi einkabilsins, þjóðfélagi,
þar sem manneskjan er ekki lengur
grundvallareining skipulagsins, heldur
billinn. Þeim er innprentuð hræðsla og
virðing gagnvart bilnum og lögreglunni
og kennt að hlýða í blindni og hugsunar-
laust umferðarreglum, sem allar eru í
þágu einkabílsins. Allt á þetta að vera
börnunum til „öryggis", en er i rauninni
til að tryggja einkabilnum hindrunar-
lausan og hraðan akstur.
En það er ýmislegt sem „gleymdist“ að
segja börnunum. Þeim er kennt, að slysin
verði vegna óhlýðni við umferðarreglurn-
ar, en ekki að slys séu og verði alltaf til,
svo lengi sem bilnum er tryggður for-
gangsréttur um götur bæjarins — hvað
sem öllum umferðarreglum, umferðar-
ljósum, merktum zebrabrautum, undir-
göngum og lögregluþjónum liður.
Þeim er ekki sagt frá eitureiginleikum
útblástursreyks bilanna og þeim áhrifum,
sem hann hefur á líffæri manneskjunn-
ar og gróðurinn, á endingu mannvirkja
og óhreinkun umhverfis okkar, né heldur
hvaða áhrif hávaði bilanna getur haft á
likamlega og andlega heilsu okkar.
Ekki er þeim heldur sagt, að bilisminn
gleypir alla þá peninga, sem annars
mætti nota til byggingar barnaheimila,
tómstundaheimila, sjúkrahúsa, leikvalla
o. s. frv., og gera þannig borgina að ein-
hverju öðru en þeim allsherjar bílaleik-
velli, sem Aðalskipulagið gerir ráð fyrir.
Því síður er þeim sagt, að það er vegna
hins ótakmarkaða frelsis einkabílsins, að
svo langt er á milli ferða strætisvagn-
anna, fá sæti, ófullkomið leiðakerfi og
langar vegalengdir til biðstaða, sem þar
að auki eru sjaldnast yfirbyggðir. Ekkert
er heldur minnzt á, að því fleiri, sem
nota einkabíl til og frá vinnu, til inn-
kaupa o. s.frv., þeim mun lélegri þjónustu
geta strætisvagnarnir veitt. Né heldur, að
stór hluti borgarbúa, svo sem börn, ungl-
ingar, gamalmenni, fatlaðir, öryrkjar,
húsmæður og láglaunafólk, geti aldrei
ekið bil og sé algjörlega háður strætis-
vögnum.
Enn mætti halda áfram og segja þeim
hverjir standa að baki áróðrinum um
ágæti einkabílsins; að það séu stjórn-
málamennirnir, sem fyrir hönd fólksins
ættu að stjórna þróuninni, en i rauninni
séu það oliufélögin, bílasalarnir, trygg-
ingafélögin o. fl. sem stefnunni ráði.
Að þrátt fyrir falleg orð um lýðræði og
frelsi, þá hafi börnin litla möguleika á að
hafa bein áhrif á mótun þess þjóðfélags,
sem þau lifa i. Það verði þannig, svo lengi
sem einkaframtakið móti stefnuna eftir
gróðahagsmunum sínum, og einkaeignar-
rétturinn lofsamaður á kostnað sameign-
ar og jafnréttis.
Þegar börnin svo koma heim úr skól-
anum og segja foreldrum sinum hvað
kennarinn hafi sagt, segja þeir, að hann
sé kommúnisti og allt sem hann segi lygi.
Svo fara þau með börnin í bíltúr oni
miðbæ ....
„Það er dimmt og slydda. Ég ek bíl með venjulegum útbúnaði: Framljósum, rúðusprautu og vinnukonum. Ég ek ekkert
sérlega hratt, því skyggnið er ekki gott. Þess vegna aka fram úr mér bílstjórar með betri Ijóskastara og afkastameiri
vinnukonur; eða sem eru kjarkmeiri en ég. Við hvern framúrakstur fæ ég aurslettu á framrúðuna, þannig að ég sé
ekkert út í nokkrar sekúndur. Þess vegna verð ég að aka enn hægar. Enn er ekið fram úr mér og æ oftar. Loks eru
Ijósin þakin aur og ég verð að stanza.“
28