Samvinnan - 01.06.1971, Page 18

Sigurður Ó. Pálsson, Borgarfirði eystra:
Vandamál fámennra
skyldunámsskóla
Vandamál fámennra skóla i
sveitum og sjávarþorpum þessa
lands eru mörg, svo mörg, að
sönnu nær væri að skrifa um
þá þætti í starfi þeirra, sem
ekki kalla á sérstök vandamál.
Kostir slíkra skóla eru fáir,
gallar þeirra margir.
Þegar ég nú reyni að draga
þessi vandamál í dilka til þess
að fá komið nokkurri skipan á
það lesmál, sem ég læt frá mér
fara um þetta efni, verður mér
það fyrir að greina þau í þrjá
þætti. Engu að síður er mér
full-lj óst að þetta er mjög
„gróf“ skipting, eins og sagt er,
með því að þessir þættir
vandamála grípa óhjákvæmi-
lega hver inn á annars svið og
oft er raunar örðugt úr því að
skera, hver mestu um veldur
hverju sinni. Þessir þrír þættir
eru: 1) Kennaraskortur. 2)
Nemendafæð. 3) Fjármagns-
skortur til kennslutækjabúnað-
ar og námsaðstöðu.
nemendum? spurði unga fólk-
ið. Það hlýtur að gefast gott
tækifæri til að sinna hverjum
einstaklingi í svona fámennum
hópi.
Þetta var eðlileg athugasemd,
en ég lumaði á fleiru i poka-
horninu og tók nú að skýra
fyrir þeim, að í svona fámenn-
um skóla yrði að kenna tveim
og jafnvel þremur aldursflokk-
um í sama bekk, með því að
fámennur skóli fengi auðvitað
skammtaðar stundir til kennsl-
unnar í nokkru samræmi við
fjölda nemenda, en ekki með
tilliti til fjölda aldurshópa;
þannig yrði ég að kenna öllum
sjö, átta og niu ára börnunum
í einni og sömu stofunni, og
væri einn hópurinn gjarnan að
lesa, meðan annar væri að
skrifa og sá þriðji að gera eitt-
hvað eitt enn. Unga fólkið
spurði: — Er þetta hægt?
— Auðvitað er þetta ekki
hægt, svaraði ég, en svona
verður að framkvæma þetta.
Þá hristu kennaranemarnir
höfuðið, og ég hafði á tilfinn-
ingunni, að þeim fyndist þeir
vera að tala við átján barna
föður úr álfheimum.
Það þarf engan að undra,
þótt unga kennara fýsi lítt að
sinna kennslustörfum í skólum,
sem eru himinhrópandi and-
stæður við það sem þeim hefur
verið kennt um slíkar stofn-
anir. En orsakirnar eru fleiri
en sú sem hér hefur verið
greint frá. Hin almennu félags-
legu vandamál í dreifðum
byggðum valda hér miklu um.
Einangrun og örðugleikar á
eðlilegum mannlegum sam-
skiptum eiga hér stóran hlut
að máli. Kennari við lítinn
skóla verður að geta kennt allt,
hvort sem honum líkar betur
eða verr, en nú stefnir hið al-
menna skólakerfi meir og meir
að sérgreinakennslu. Allt ber
að sama brunni. Litli skólinn
hefur upp á fáa starfsþætti að
bjóða, er heillað geta menn til
starfa.
Af þessum sökum þarf að
stefna að sameiningu litilla
skólahéraða, þar sem því verð-
ur við komið með góðu móti, og
gera einn meðalstóran skóla úr
tveim eða þrem litlum. En
þetta er ekki alls staðar fram-
kvæmanlegt nema á pappírn-
um, ekki í reyndinni. Við verð-
um því að gera ráð fyrir, að
skólar af þeirri stærð sem ég
hef lýst hér að framan og jafn-
vel enn minni haldi áfram að
vera til. Þeir verða til meðan
við byggjum afskekkta staði.
Og meðan þeir eru til, verða
þeir sérstakt vandamál innan
skólakerfisins. Hitt er svo ann-
að mál, að þjóðfélagið má ekki
gefast upp við að leita lausnar
á skólavandamálum þessara
byggðarlaga. Gefi þjóðfélagið
lausn þessara vandamála upp
á bátinn, gefur það í raun og
veru um leið út skipunarbréf
til fólksins, sem byggir þessa
staði, um að hafa sig þaðan á
brott.
Kennaraskorturinn úti um
land hefur löngum verið og er
enn i ríkum mæli leystur með
því að fá svokallað „réttinda-
laust fólk“ til starfa við skól-
ana. Um þetta réttindalausa
fólk er oft talað af litilsvirð-
ingu, og allskonar menn telja
sig þess umkomna að senda því
tóninn í ræðu og riti, nefna það
þriðja flokks kennara og þar
fram eftir götunum. Fjöldi
þessa fólks hefur þó reynzt
mjög farsæll í starfi og oft lyft
hreinustu grettistökum í glím-
unni við þau vandamál, sem
Kennaraskorturinn
Það er alkunna, að á undan-
förnum árum hefur reynzt
mjög örðugt að fá kennara-
menntað fólk til starfa úti á
landi, eins og raunar aðra sér-
menntaða menn. Eigi hefur
stoðað þótt Kennaraskóli ís-
lands hafi spúið hverjum stór-
árganginum af nýútskrifuðum
kennurum á fætur öðrum yfir
malbikið í Reykjavík. Hinir
ungu kennarar vilja heldur,
suður þar, taka að sér störf
sem þeir eru ekki menntaðir
til en sinna úti á landi þeim
störfum, sem þeir hafa fengið
bréf upp á að vera færir um
að gegna. Hvað veidur?
Á ferð suður við Faxaflóa í
fyrrasumar ræddi ég nokkuð
við tvo nemendur Kennara-
skóla íslands mér til uppbygg-
ingar. Þetta eru gáfaðir nem-
endur, fullir áhuga á starfinu
sem þeir búa sig undir, og nú
langaði þá til að vita, hvernig
kennslu barna og unglinga
væri háttað í kúvík úti á landi,
úr því að svo gott tækifæri
bauðst til að spyrja frétta.
Ég greindi þeim frá, að í mín-
um skóla væru aðeins á milli
60 og 70 nemendur á öllu
skyldunámsstiginu.
— Er ekki afskaplega auð-
velt að kenna svona fáum
Stúdentadeildin í Kennaraskóla íslands jyrir hreniur árum.
18