Samvinnan - 01.06.1971, Page 25

ur, sem gera verður í skólamál-
um fjórðungsins næsta ára-
tuginn, ef nokkur von á að vera
til að Austfirðingar haldi til
jafns við aðra landshluta árið
1980.
Áætlunin er miðuð við 9 ára
skólaskyldu og að ungmenni
geti hlotið iðnmenntun og lok-
ið framhaldsdeildum gagn-
fræðaskóla og menntaskóla-
námi í fjórðungnum.
Samkvæmt áætluninni er
gert ráð fyrir að reisa þurfi
skólahúsnæði í kjördæminu
fyrir allt að 770 milljónir króna
næstu 10 árin, og er þá miðað
við verðlag í ársbyrjun 1970 og
staðla í reglugerð um stærð
skóla. Af þessari upphæð eru
365 milljónir vegna skyldu-
námsskóla, röskar 300 milljón-
ir vegna ýmissa framhalds-
skóla, 80 milljónir vegna í-
þróttamannvirkja og 15 millj-
ónir áætlaðar í skólaheimili
fyrir afbrigðileg börn. Sam-
kvæmt þessu gætu um 80%
austfirzkra ungmenna á aldr-
inum 15—18 ára stundað nám í
skólum í fjórðungnum að ára-
tug liðnum, en nú erum við
aðeins hálfdrættingar í þessum
efnum miðað við Faxaflóa-
svæðið.
Áætlunin um skyldunámið
gerir ráð fyrir, að fámennari
sveitarfélög sameinist um
skóla, en það má heita skilyrði
fyrir því að hægt sé að færa
skólahald í nútímalegra horf.
Stefnt skal að því, að sem
flestir skyldunámsskólanna
verði heimangöngu- og heim-
anakstursskólar, og í því sam-
bandi er reiknað með miklum
endurbótum á þjóðvegakerfinu
á svæðinu.
Hvar rísa skólarnir?
Á kortinu, sem mynd er af
hér á síðunni, eru færð inn
helztu skólasetrin, sem áætlun-
in gerir ráð fyrir að verði í
fjórðungnum framvegis. Sam-
kvæmt þessu yrðu skyldunáms-
skólar samtals 18 í stað 30 nú.
Frá hluta þeirra yrði þó að
senda nemendur 14 eða 15 ára
að aldri í aðra skóla til að ljúka
grunnskólaprófi. Þessir skólar,
9 talsins, sem ekki er reiknað
með að sinnt geti fullri
fræðsluskyldu, eru táknaðir
með krossi (X) á kortinu.
Rökin fyrir tillögum SSA eru
sumpart nemendafæð en sum-
part af fjárhagslegum eða
kennslufræðilegum toga. Sveit-
arfélög í strjálbýli, sem nýlega
hafa reist heimavistarskóla yfir
núverandi skyldunám eða hluta
þess, eru mörg hver að kikna
undan fjárhagsskuldbindingum
vegna þeirra framkvæmda og
geta varla ráðizt í viðbótar-
framkvæmdir á næstu árum.
Á 9 stöðum er gert ráð fyr-
ir samfelldum grunnskóla (• á
korti) eða möguleikum á að
Ijúka skyldunámi innan gagn-
fræðaskóla (i) á sama stað.
Hér er um að ræða kauptún og
kaupstaði, sem nú hafa yfir 600
íbúa, svo og skólana á Eiðum.
Fullgildir gagnfræðaskólar
með framhaldsdeildum eiga að
verða þrír: i Neskaupstað, á
Eiðum og Höfn í Hornafirði.
Þess utan einn iðnskóli fyrir
kjördæmið allt í Neskaupstað
og menntaskóli á Egilsstöðum,
svo sem áður greinir.
Alls er í áætluninni reiknað
með að 3200 ungmenni á aldr-
inum 7—18 ára verði í kjör-
dæminu árið 1980 og af þeim
stundi allt að 92% eitthvert
nám við lok þessa áratugs.
Væri þessi áætlun fram-
kvæmd yrðu skólamál fjórð-
ungsins í allt öðru og betra
horfi en nú, þótt sá munur,
sem er á námsaðstöðu unglinga
í sveitum og þéttbýli, verði þar
með engan veginn úr sögunni.
Því miður vantar hins vegar
mikið á, að vissa sé fyrir því, að
meginatriði áætlunar þessarar
nái fram að ganga. Sjálf áætl-
unin er smíð heimamanna, og
mér er ekki kunnugt um, að
ríkisvaldið hafi staðfest hana
eða þau markmið, sem þar er
að stefnt.
Væntanlegt fræðslukerfi
En hvernig horfa hugmyndir
ráðamanna menntamála um
fræðslukerfi og fræðsluskyldu
við okkur Austfirðingum? Á
það hefur verið bent af mörg-
um, sem um framkomin frum-
vörp hafa fjallað, að mörgum
veigamiklum atriðum þeirra
hefði mátt ná fram að óbreytt-
um lögum. Fræðslulögin frá
1946 voru víður og sveigjanleg-
ur rammi, sem meðal annars
leyfði lengingu skólaskyldu til
16 ára aldurs með samþykkt
sveitarfélaga og samþykki
ráðuneytis. Hitt skal ekki last-
að, að nú er stefnt að nýjum
fræðslulögum og ýmislegt í
frumvörpunum er ótvírætt til
bóta, ef framkvæmt verður.
Meðal jákvæðra breytinga,
sem að er stefnt, vil ég nefna
sjálfa lengingu skólaskyldunn-
ar samhliða betri nýtingu
námstímans, bæði á núverandi
barnafræðslu- og unglingastigi.
Vissulega sækja flest ungmenni
í þéttbýli miðskóladeildir, þar
sem þær eru starfandi, en með
því að tengja 3. bekk gagn-
fræðastigs fræðsluskyldunni
verður væntanlega að því unn-
ið ötullegar en nú að gefa
öllum unglingum kost á þessu
námi. Jafnframt ætti þetta
skólaár að nýtast betur með
samræmdu námsefni og próf-
um við lok skyldunámsins.
Ekki er kveðið á um skipt-
ingu í verknáms- og bóknáms-
deildir í grunnskólafrumvarp-
inu, en tekið fram að þess skuli
„sérstaklega gætt, að skólinn
krefjist ekki hins sama af öll-
um, heldur komi til móts við
og viðurkenni mismunandi
þroska, getu og áhugasvið nem-
enda.“ í samræmi við þetta er
heimild til að nota hluta
kennslutímans til valgreina i
efstu bekkjum grunnskóla. —
Vonandi verða þessi ákvæði
annað en bókstafurinn, en aug-
Ijóst er, að aðstaða fámennra
skóla verður í þessu efni sem
flestum öðrum lakari en hinna
stærri.
Burtfelling fjórða bekkjar
gagnfræðastigs virðist eðlileg,
ef í staðinn kemur fjölþætt og
hagnýtt nám í framhaldsdeild-
um gagnfræðaskóla.
Einhver mikilvægustu fyrir-
heitin í grunnskólafrumvarp-
inu eru tengd aukinni náms-
stjórn, fræðsluskrifstofum í
flestum kjördæmum og ráð-
gjafar- og sálfræðiþjónustu í
tengslum við þær, svo og sér-
kennslu afbrigðilegra barna.
Þessi ákvæði þurfa að koma til
framkvæmda hið allra fyrsta
eftir setningu laganna og fyrst
af öllu í þeim landshlutum, sem
fjærst liggja Reykjavík.
Það er sjálfsögð réttlætis-
krafa, að um leið og ný
fræðslulög taka gildi og raunar
fyrr, verði aflögð sú stefna að
tryggja fyrst framkvæmd þýð-
ingarmikilla lagaákvæða í þétt-
býli, þótt svo það reynist kostn-
aðarminna, en láta dreifbýlið
afskipt með tilslökunarheim-
ildum og frestun, eins og
reyndin hefur orðið um núgild-
andi fræðslulög. Sé ráðamönn-
um í landinu einhver alvara
með tali um byggðajafnvægi,
ætti það að verða fyrsta verk
þeirra að snúa við blaðinu í
fræðslumálum.
H'iagn og gæði
Ófullnægjandi húsnæði, kenn-
araskortur og lélegur búnaður
margra skóla eru þeir þættir,
sem mest kreppa að skólastarfi
í landinu, fyrir utan fjölmargt
sem að skipulagi kennslunnar
r'yrlrhupiuð skólasetur á Aueturlandi
á Ilallormsstað.
25