Samvinnan - 01.06.1971, Síða 26

Vilhjálmur Einarsson, Reykholti:
Nýjungar
í Reykholtsskóla
og námsbókakosti lýtur. Staða
skóla úti á landi mun almennt
verri í þessum efnum en á höf-
uðborgarsvæðinu, og hjálpast
þar margt að.
Það er þvi ekki aðeins
kennslumagnið, sem er skert i
skólum víða á landsbyggðinni,
heldur er hætt við að gæði
kennslu og uppeldis i skólunum
séu í mörgum tilvikum lakari.
Þannig hefur þriðji til fjórði
hver kennari við skyldunáms-
stigið á Austurlandi verið rétt-
indalaus undanfarin ár, en tí-
undi hver ef litið er á landið
sem heild. Kennarar i dreif-
býli hafa líka um langt skeið
átt erfitt um vik að sækja nám-
skeið og afla sér fræðslu til
viðhalds og eflingar starfs-
menntun sinni, og hefur það
ekki örvað kennara til starfa
úti um land.
Breytingatillögur
Tvær leiðir vil ég hér benda
á, sem ég tel að fara verði inn
á til að taka verstu slagsiðuna
af skólamálum dreifbýlisins.
Önnur varðar stofnkostnað
skólahúsnæðis, hin laun og að-
búnað kennara.
Eins og nú háttar tekur rikið
þátt í stofnkostnaði kennslu-
húsnæðis skyldunámsins til
jafns við sveitarfélög, en 85%
eða meira að því er varðar
heimavistarhúsnæði. Síðustu
ár hefur verið gengið mjög á
tekjuöflunarmöguleika sveitar-
félaga með auknum skattfríð-
indum fyrirtækja, og með
breytingum skattalaga á sl.
vetri var áfram vegið í sama
knérunn. Á sama tíma hafa
greiðsluskyldur sveitarfélaga
aukizt verulega, og mörg þeirra
hafa sáralítið fé afgangs til
framkvæmda umfram það sem
lögboðið er. Hlutur dreifbýlis-
ins er hér til muna lakari en
Stór-Reykjavíkur, en sveitarfé-
lög þar hafa öflugri gjaldendur
og umfram allt tryggari tekju-
stofna en víðast hvar úti á
landi.
Það er mitt álit, að við end-
urskoðun á verkefnaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga, sem rætt
er um að gerð verði fljótlega,
beri að stefna að því, að ríkið
eitt annist fjármögnun allra
skólabygginga og stofnbúnaðar
skóla annarra en einkaskóla.
Til greiðslu af hálfu sveitarfé-
laga komi aðeins, ef skólahús-
næði er að þeirri ósk byggt
stærra en svarar til þeirra
staðla, sem ráðuneyti setur.
Með þessu móti fengi ríkið að
líkindum meiri íhlutunarrétt
um staðsetningu og stærð
skólamannvirkja, en betri íjár-
magnsnýting ætti að nást og
framkvæmdir yrðu skipulegri
og ekki háðar óvissum og
sveiflukenndum tekjum ein-
stakra sveitarfélaga. Það jafn-
rétti til menntunar, sem stefnt
er að í orði kveðnu i fyrirliggj-
andi lagafrumvarpi um skóla-
kerfi, verður viða dauður bók-
stafur, nema séð verði fyrir
skólahúsnæði á annan hátt en
reiknað er með í gildandi
skólakostnaðarlögum.
Annar meginvandi dreifbýl-
isins er kennaraskorturinn,
sem ekki verður leystur með
því einu að útskrifa fleiri
kennaraefni. Að óbreyttum
launum og aðbúnaði munu
flestir fullmenntaðir kennarar
eftir sem áður leita í störf á
höfuðborgarsvæðinu, áður en
þeir hugsa til að setjast að úti
á landi, eða þá þeir hverfa inn
í aðrar álíka eða betur laun-
aðar starfsgreinar, eins og mik-
ið hefur verið um hin síðari ár.
Sveitarfélög víða á landinu
hafa orðið að grípa til þess
óyndisúrræðis í vaxandi mæli
að bjóða einstökum kennurum
fríðindi eða launauppbót, oft á
síðustu stundu, til að tryggja
einhverja starfskrafta að skól-
unum. Þannig er kennurum
við sama skóla gróflega mis-
munað og sveitarfélögin þurfa
að eyða fjármunum, sem ann-
ars gætu notazt til kaupa á
kennslutækjum eða öðrum
búnaði handa skólunum.
Ég tel raunhæfustu leiðina
til að tryggja skólum dreifbýl-
isins sambærilega starfskrafta
á við höfuðborgarsvæðið vera
þá, að ríkið borgi kennurum í
dreifbýli talsvert hærri laun en
starfsbræðrum þeirra við Faxa-
flóa. Mætti haga þeim launa-
mun nokkuð eftir fjarlægð frá
höfuðborginni og jafnvel einn-
ig eftir aðstæðum í hverju
fræðsluhéraði. Hér er ekki rúm
til að útfæra þessar hugmyndir
nánar, en ég tel þetta vænleg-
ustu leiðina í bráð til að bæta
úr því neyðarástandi sem víða
ríkir vegna kennaraskorts.
Jafnhliða þessu mætti skylda
sveitarfélögin til að sjá kenn-
urum fyrir húsnæði við skikk-
anlegu verði, ef þeir ekki æskja
þess að eignast eigið húsnæði
á viðkomandi stað.
Hér hefur verið stiklað á
stóru um skólamál dreifbýlis-
ins og Austurlands sérstaklega.
Að endingu vil ég leggja á það
ríka áherzlu, að þótt skóla-
mannvirki og vel búnir skólar
séu nauðsynleg og sjálfsögð
umgjörð alls skólastarfs, mun
ætíð ráða úrslitum það mann-
val, sem ræðst að skólunum til
kennslustarfa.
Hjörleifur Guttormsson.
Héraðsskólinn i Reykholti
verður 40 ára í haust, en hann
var settur í fyrsta sinn haustið
1931. Hann er því á svipuðum
aldri og flestir hinna héraðs-
skólanna. Nokkuð finnst mér
það beiskur sannleikur, að
mesta átakið fyrr og síðar í
menntunarmálum hinna
dreifðu byggða skuli vera kom-
ið svo til ára sinna, en það má
hiklaust telja byggingu héraðs-
skólanna, og það á kreppu-
tímum. Hins er einnig skylt að
geta, að fyrir u. þ. b. 10 árum
tók Ríkissjóður að fuliu við
rekstri flestra skólanna af
fjárvana sýslusjóðum, en siðan
hafa stórfelldar og löngu tima-
bærar endurbætur verið gerðar
á þeim. Reykholtsskólinn var
einn sá síðasti, sem ríkið tók
við rekstri á, og er endurbygg-
ing hans því styttra á veg kom-
in en flestra hinna; t. d. er
notazt enn við íþrótta- og
smíðahús sem byggt var árið
1931 fyrir samskota- og lánsfé
og i sjálfboðavinnu, og var
hugmyndin upphaflega að not-
azt yrði við það í 3—4 ár.
En „fátt er svo með öllu illt“.
Sú staðreynd, hve hér er rýr
húsakostur, en umsóknir svo
miklar, að ógerlegt hefur verið
að sinna öllum „forgangsum-
sóknum“, hvað þá öðrum, varð
þess valdandi, að hér var grip-
ið til nýrra úrræða. Það leiddi
aftur til hins, að til mín var
leitað af ritstjóra Samvinn-
unnar og ég beðinn að gera
lesendum nokkra grein fyrir
þeim kennsluháttum, sem hér
hafa nú verið reyndir í 4 ár, og
fleiri nýjungum.
Víxlkennslan
Fyrirbæri það, sem hér mun
reynt að lýsa, hefur verið nefnt
víxlkennsla vegna skorts á öðru
betra orði. Hver nemandi mæt-
ir í kennslustundir með 50 mín-
útna millibili frá kl. 7.50 (eða
8.40) að morgni til 18.40 að
kvöldi (suma daga þó ekki svo
Körfuknattleilcslið og íþróttakennari ReykholUskóIa.
Reykholtsnefnd hfá Reykholtsskóla.
26