Fréttablaðið - 22.08.2009, Blaðsíða 36

MENNING 4
M
aðurinn er snagg-
aralegur Breti á
óljósum aldri: við
rötum hratt hvor á
annan á kaffihúsinu
og komum okkur fyrir. Er afgreitt
á borð hér? Stelpa í afgreiðslu með
slavneskan hreim segir kaffið selt
hér og bankar á afgreiðsluborðið.
„Ég skil ekki hvað loftið hérna
er tært,“ segir hann, „verð alltaf
jafn hissa. Ég ætti að vita það. Var
öll þessi ár í London og alinn upp
í Svarta landinu. Þar er andrúms-
loftið ...“ hann ygglir sig.
Svörtulönd
„The Black Country“ eins og þeir
fyrir sunnan kalla það er svartasta
iðnaðarsvæði í Mið-Englandi norð-
vestur af Birmingham. „Það er
eins og Ruhr,“ segir hann.
Brian Griffin hefur komið hing-
að til lands reglulega um ára-
bil, bæði vegna starfs síns og
svo á hann íslenska konu, Brynju
Sverrisdóttur. Hann segir fjöl-
skyldu Brynju vera eina fólkið
sem hann geti kallað fjölskyldu
sína núorðið.
„Ég er lágstéttarmaður að upp-
runa. Það var mikil fátækt. Ég
komst ekki í bað fyrr en eftir tví-
tugt – þannig var það. Baðherbergi
þekktust ekki í mínu hverfi. Ég
varð að koma mér burtu og ljós-
myndavélin kom mér á sporið. Ég
fór í listaskóla eins og margir af
minni kynslóð, krakkar sem vissu
ekki hvað þeir vildu, náðu ekki að
ganga menntaveginn og söfnuðust
í listaskólana sem voru þá nýtt fyr-
irbæri í skólakerfinu breska.“
Stefnumót í Arles
Brian er heimsfrægur ljósmynd-
ari, stórt nafn í breskum kreðsum
og kunnur um allan heim fyrir
verk sín. Þau Brynja eru nýkom-
in frá ljósmyndahátíðinni í Arles
í Suður-Frakklandi, stærstu og
virtustu listaljósmyndahátíð í
heimi sem nú var haldin í fertug-
asta sinn. „Okkur var boðið að
sýna þar nokkrum sem höfðum
vakið athygli fyrr á tíð. Á hátíðina
kemur fólk úr öllum heimshornum.
Gestir voru um 350 þúsund í fyrra.
Ég sýndi þar fyrst 1987 og á þeim
árum klæddist ég jafnan vinnu-
fötum járnbrautarstarfsmanna og
þótti sérvitur. Þeir lögðu teina á
aðaltorgið í Arles og settu sýning-
una upp í vögnum. Það þótti sér-
stakt þá. Ég var gerður að heiðurs-
borgara Arles við þetta tilefni .“
Íslenskt fálæti
„Núna fékk ég stóra vagnageymslu
til að sýna í og valdi úrval úr
nokkrum syrpum sem ég hef unnið
gegnum tíðina: valdar myndir úr
seríunni um Vatnafólkið og röð-
inni um St. Pancras-járnbrautar-
stöðina. Það voru í allt 350 myndir
sem ég sýndi þar niður frá. Fyrstu
vikuna komu sextíu þúsund.
Ég sendi erindi hingað upp til
ráðamanna og benti þeim á að
þarna væri mikilvægt framlag
áberandi af myndum frá Íslandi
úr verkum mínum fyrir Orku-
veitu Reykjavíkur og Vatna-
fólksseríunni. Margítrekaði þau
bréf: þetta væri stærsta framlag
íslensks myndefnis á virtustu ljós-
myndahátíð heims til þessa en því
var ekki svarað, enginn kom, eng-
inn svaraði. Á endanum var Brynja
mín eini fulltrúi Íslands á svæðinu
og kom fram fyrir landsins hönd í
opinberum athöfnum. En mér þótti
leitt að enginn skyldi láta sjá sig.“
Flóttaleið fundin
Brian gerðist atvinnuljósmynd-
ari árið 1972. Hann segist ekki
hafa verið ljósmyndanörd, maður
sem hann vann með í verksmiðju
hafi kynnt sig fyrir ljósmynd-
un og myndavélin hafi verið sér
tæki til að komast burt úr Svarta
landinu: „Ég varð að breyta lífi
mínu. Listaskóli í þrjú ár var
flóttaleið. Ljósmyndun á þessum
árum í Bretlandi var eins og hver
önnur vinna. Listræn ljósmynd-
un var ekki til sem listform. Ég
fór til London og lifði á félagsbót-
um – social security – sem þýddi
að maður var rétt yfir hungur-
mörkum. Svo fór ég að vinna fyrir
tímarit og eftir fimm ár tók ég að
mynda fyrir plötuútgáfur. Ég opn-
aði mitt eigið stúdíó árið 1980 og
þá bættust auglýsingaljósmynd-
irnar við. Ég var einþykkur að því
leyti að ég tók bara verkefni sem
ég hafði áhuga á. Það gekk vel,
fólk tók að meta mig af mínum
verðleikum og ég fékk betur og
betur borgað.“
Frægð og frami
„Áttundi áratugurinn var tími
mikilla breytinga í Bretlandi. Þá
bættust við mannamyndir fyrir
ársskýrslur og fyrirtæki þannig að
þegar Thatcher komst til valda og
viðskipti urðu sexí var ég á réttum
stað. Ljósmyndarar voru í miklum
metum á þeim tíma.“
Brian segir tæknibyltingu í ljós-
myndun hafa fært greinina til allra.
Nú geti allir tekið mynd. Áður hafi
verið mjög erfitt að ná góðum
skotum, jafnvel á níunda áratugn-
um þegar skyggnur urðu helsta
vinnutæki ljósmyndara. Á þess-
um árum hafi ljósmyndarar mátt
viða að sér gífurlegri þekkingu á
búnaði og tækni. Menn hafi hann-
að búnað, ljós og tæknibrellur sem
nú séu framkvæmdar í eftirvinnslu
tölvunnar. Tími hinna snjöllu hand-
verksmanna sé liðinn og tölvan hafi
eyðilagt þann heim, enda sé sami
svipur yfir vinnu flestra.
Vatnafólkið
Brian þakkar Eiríki Þorlákssyni
að myndaröðin um Vatnafólkið
varð til, en Eiríkur var þá safn-
stjóri á Listasafni Reykjavíkur.
Brian kynntist honum og hefur
hann í miklum metum. Eiríkur
setti saman sýningu með völdum
myndum Brians 2005 sem kölluð
var Áhrifavaldar. Það var aftur
Brynja sem kom á sambandi Orku-
veitunnar og ljósmyndarans sem
leiddi til vinnu hans hér á landi.
Myndefnið var eins og í verkefnum
á borð við St. Pancras vettvangur
vinnunnar, staðir verkefna Orku-
veitunnar, en Brian vildi líka eins
og í fyrri verkum sínum tengja
saman orkuiðnaðinn í landslaginu
og fólkið.
Hann segir það lengi hafa vafist
fyrir sér hvar samnefnarinn lægi
í þessum ólíku efnisþáttum en að
lokum hafi hann dottið niður á
gamalt tæki frá áttunda áratugn-
um sem var notað sem áferðar-
himna í ljósmyndum á sínum tíma:
myndin er tekin gegnum glerplötu
á snúningsás sem á má renna vatni.
Nú orðið geri menn svona effekta í
tölvum, en Orkuveitan hafi komið
upp aðstöðu fyrir hann hér og þar
hafi hann tekið myndirnar.
Vonbrigði með viðtökur
Vatnafólkið endaði sem afar sér-
stök og áhrifamikil mannamynda-
sería. Verkin voru sýnd á Lista-
safni Reykjavíkur og fyrir aðkomu
einkaaðila eignaðist safnið alla
röðina. Bók var gefin út með mynd-
unum, hönnuð af Ámunda Sigurðs-
syni. Og hróður verksins berst
víða, enda myndirnar í senn por-
trett í hefðbundnum skilningi og
hlaðin dulmagni, krafti vatnsyfir-
borðsins sem líður, rennur, bull-
ar og sýður svo úr verður heim-
ur fólks sem er handan vatnsins.
Brian dregur ekki dul á vonbrigði
sín með móttökur á Vatnafólksserí-
unni hér á landi. „Fólk áttaði sig
ekki á þessu og sumir létu fjúka
neikvæðar athugasemdir, sá ég á
netinu. Það þótti mér miður, en ef
til vill átta menn sig síðar á verk-
inu og samhengi þess í vinnu minni
fyrir Orkuveituna.“
Verkefni framtíðarinnar
Brian undrast hvað Íslending-
ar standa á merkilegum skilum;
hér sé í raun velmenntuð þjóð en
atvinnuhættirnir séu enn eins og
fyrir tíma iðnbyltingar. Þeir minna
hann um margt um fólkið í Svarta
landinu. „Þess vegna á ég heima
hér,“ segir hann.
Fram undan er vinna: Brian
hefur fengið það hlutverk að skrá á
mynd alla þá sem nú vinna að und-
irbúningi Ólympíuleikanna í Lond-
on, frá verkamönnum til fram-
kvæmdastjóra, hugmyndasmiðum
til hönnuða. Þá sem standa fyrir
verklega þættinum. Það verður
kynnt opinberlega eftir nær tvo
mánuði með fyrstu átta myndun-
um sem hann tekur í næsta mán-
uði. Vinnan hefst í desember en er
mun stærri en það verkefni. Verk-
ið er styrkt af Breska símanum og
Konunglega Mannamyndasafn-
inu á Trafalgar-torgi sem margir
þekkja.
Orðspor og ferill
Brian segist stoltur af þessum
stóru verkefnum sem yfirvöld
hafi pantað hjá honum; þau byggi
á fagurfræðilegum kröfum og
hann hafi fullkomið frelsi en við-
fangsefnið sé honum kært; vinn-
andi fólk, almúginn – þeir sem
skapi umhverfi okkar í iðnaði og
samgöngum. Hann er þrátt fyrir
langa för enn nærri rótum sínum;
svörtum og sótugum iðnaðarhéröð-
um Svarta landsins.
Maður ÚR SVÖRTULÖNDUM
Brian Griffi n er á landinu. Hann er nýkominn frá
stærstu ljósmyndahátíð heims í Arles þar sem úr-
val verka hans var í heiðurssessi og heldur brátt til
Lundúna, þar sem hann hefur starfað lengst, til að
hefja vinnu við töku á ljósmyndaröð um allan þann
fjölda sem kemur að undirbúningi Olympíuleikanna
– nema íþróttamenn.
MYNDIR: PÁLL BALDVIN BALDVINSSON
Ein mynda úr röðinni Vatnafólkið. „Þetta var stelpa á skrifstofu Orkuveitunnar,“ segir
Brian. MYND/BRIAN GRIFFIN. BIRT MEÐ GÓÐFÚSLEGU LEYFI LISTAMANNSINS.
Verð kr 495 þ/mann ALLT INNIFALIÐ
Uppl. í síma 551 2596 og www.simnet.is/kinaklubbur
3 vikna menningar- og skemmtiferð 6.-26. október til
KÍNA
með Kínaklúbbi Unnar
Brian Griffin á björtum morgni í Reykavík: „Loftið hérna er hreint ótrúlegt.“ FRÉTTABLAÐIÐ/LSKDFJLÆKSDJKFLKSD
Nú geta allir tekið mynd. Áður var
erfitt að ná góðum skotum jafnvel þegar
skyggnur urðu helsta vinnutæki ljósmyndara ...