Fréttablaðið - 22.08.2009, Blaðsíða 23

LAUGARDAGUR 22. ágúst 2009 23
UMRÆÐAN
Runólfur Þórhallsson skrifar
um löggæslumál
Sumarið 1988 réð ég mig í vinnu hjá Lögreglustjóranum í
Reykjavík sem sumarafleysinga-
maður. Ég var þá lögreglumaður
nr. 244. Eyjólfur heitinn Jónsson
sundkappi var lögreglumaður nr.
9. Þetta þýddi að almennir lög-
reglumenn voru rúmlega 200. Í
Kópavoginum starfaði RLR, Rann-
sóknarlögregla ríkisins. Þar voru
42 stöðugildi rannsóknarlögreglu-
manna árið 1990. Á lögreglustöð-
inni í Kópavogi unnu tugir lög-
reglumanna á vöktum við almenna
löggæslu, sömu sögu var að segja
um lögregluna í Hafnarfirði. Á
þessum árum voru fjórar vaktir
með rúmlega 30 lögreglumönnum
á hverri vakt í Reykjavík einni. Til
viðbótar þeim liðsstyrk voru lög-
reglumenn á hverfisstöð í Árbæn-
um, í miðbænum og Seltjarnarnesi.
Umferðardeildin átti 10 lögreglu-
bifhjól auk lögreglubíla. Einnig
voru gerðir út 4 þjóðvegaeftirlits-
bílar á þessum árum. Hátt í 30 lög-
reglumenn störfuðu þar á vöktum.
Ekki þarf að fjölyrða um stöðuna í
dag. Fjölmiðlar hafa greint frá því
að allt niður í 13 lögreglumenn hafi
verið á vakt á svæði sem spann-
ar frá Hvalfirði út fyrir álverið í
Straumsvík. Starfsumhverfi þess-
ara fáu lögreglumanna hefur líka
gjörbreyst. Auk þess sem glæpa-
heimar eru orðnir skipulagð-
ari með erlendum áhrifum hefur
einnig mikil harka færst í vöxt og
lögreglumenn verða æ oftar fyrir
árásum. Íbúafjöldi á höfuðborgar-
svæðinu hefur einnig dafnað vel.
Krefjandi starf
Frá árinu 1991 hefur löggjafar-
valdið unnið ötullega að því að
lögleiða miklar réttarbætur fyrir
afbrotamenn. Réttarstaða þeirra
hefur með mörgum lagabreyting-
um styrkst verulega og hefur það
leitt til þess m.a. að rannsóknir
brotamála eru mun vandaðri en
áður fyrr. Að sama skapi eru þær
mun kostnaðarsamari. Þær taka
lengri tíma, öflun og meðhöndl-
un sönnunargagna verður sífellt
flóknari, meiri mannskap og tæki
þarf til að fullrannsaka mál þannig
að þau verði boðleg fyrir ákæru-
valdið. Þetta er af hinu góða fyrir
réttarríkið en hefði eðlilega átt að
verða til þess að lögreglan hefði
úr meiri mannafla, tækjakosti
og fjárveitingum að spila. Starf-
ið, útköllin og kröfur um sér- og
fagþekkingu, skilvirkni og margt
fleira hefur gjörbreyst á fáum
árum. Það sem hefur ekki breyst
er sú staðreynd að almennir lög-
reglumenn sinna einu mest krefj-
andi starfi sem þekkist.
Helgarnæturvakt almenns lög-
reglumanns getur auðveldlega
hljómað einhvern veginn svona:
Umferðarslys, 5 útköll vegna slags-
mála í miðbænum þar sem fúkyrði,
hótanir og ögranir dynja látlaust
á lögreglumönnum af ofurölvi og
útúrdópuðum einstaklingum, 2
hávaðaköll, annað þeirra leysist
upp í slagsmál við ofurölvi hús-
ráðanda, gestirnir taka slagsmál-
in upp á síma og birta á youtube
= Lögguofbeldi. En lögreglumað-
urinn má ekki slasa viðkomandi,
það gæti kostað hann starfið, hann
fékk kennslu í Lögregluskólanum
en hefur ekki fengið neina við-
haldskennslu, þjálfun né æfingar
í handtökuaðferðum síðan, hann
þarf að hugsa um meðalhófsregl-
una, að beita ekki meira valdi
en þörf er á hverju sinni. Mótað-
ili lögreglumannsins hins vegar
gerir oft á tíðum allt sem í hans
valdi stendur til að sýna mótþróa.
Því er það öruggara fyrir lög-
reglumennina og mótaðilann að
sem flestir komi að handtökunni,
það minnkar líkurnar á meiðslum.
Þetta lítur ekkert vel út á youtube.
Lögreglumaðurinn er að reyna að
taka tök sem honum voru kennd,
oftast nær kemst hann að því að
þau duga ekki og því er gripið til
annarra ráða. Þekkingar- og skiln-
ingsleysi á þessum staðreyndum er
lögreglumönnum oft á tíðum þung-
bært og eina ráðið til þess að skilja
hvað við er að eiga er að benda
fólki á að prófa sjálft að
taka einhvern höndum,
án þess að meiða hann
né beita fantabrögðum, á
meðan mótaðilinn er ekki
bundinn af neinum leik-
reglum. Gjörið svo vel en
farið varlega.
Löggæsla ein af grunn-
stoðunum
Löggæsla í dag er verk-
efni sem þarf að leysa
sómasamlega af hendi. Ef örygg-
istilfinningu fólks er misboðið og
það fær á tilfinninguna að rétt-
arríkið virki ekki sem skyldi þá
eru undirstöður þjóðfélagsins
okkar við það að bresta. Það gera
allir kröfu um réttlæti. Það hafa
allir réttlætistilfinningu,
mismunandi sterka þó.
Löggæsla á margan hátt
tengist réttlæti órjúfan-
legum böndum. Hæfir lög-
reglumenn, sem búa við
gott starfsumhverfi, góð
launakjör, öflugt starfs-
menntakerfi og skilnings-
ríkt fjárveitingavald, eru
einkar heppilegir og verð-
ugir fulltrúar réttlætis.
Draumurinn um norrænt
velferðarsamfélag sem Jóhanna
og Steingrímur vilja reisa úr rúst-
um ofurfrjálshyggjunnar er best
byggður upp með réttlætið að leið-
arljósi. Sterkasta undirstaða þess
samfélags sem við viljum í fram-
tíðinni er því öflug löggæsla, vel
skipulögð, skipuð hæfum einstakl-
ingum sem vinna í þágu borgar-
anna.
Í dag standa embættismenn,
stjórnmálamenn og yfirmenn lög-
reglu frammi fyrir einstöku tæki-
færi. Þeim gefst tækifæri til þess
að taka Jóhönnu og Steingrím
á orðinu og búa til öfluga stofn-
un. Lögregluna á Íslandi. Nor-
ræna velferðarlögreglu. Hljóm-
ar vel, ekki satt? Einu tækifæri
hefur þegar verið klúðrað, nú ber
okkur skylda til að vanda mjög
vel til verka og byggja lögregl-
una upp frá grunni. Byrja neðan
frá að þessu sinni. Tryggja það að
löggæslan á götunni sé örugglega
það sem mestu máli skiptir fyrir
land og þjóð. Ekki að finna pláss
í skipuriti fyrir alla yfirmennina.
Það eru almennir lögreglumenn
sem tryggja öryggið og réttlæt-
ið.
Öflugur lögregluskóli sem getur
boðið umsækjendum sínum upp á
krefjandi en vel launað starf laðar
að sér hæfa einstaklinga. Öflug
„Lögregla Íslands“ getur boðið
þessum hæfu einstaklingum upp
á fjölbreytt og krefjandi starf svo
lengi sem yfirmenn hafa í huga að
þeirra hlutverk er að tryggja að
starfsumhverfið sé í lagi. Þessi
stofnun leggur grunninn að því
norræna velferðarsamfélagi sem
ég vona innilega að hafi ekki verið
innantómt kosningaloforð.
Höfundur er lögregluvarðstjóri.
Norræn velferðarlögregla
RUNÓLFUR ÞÓR-
HALLSSON