Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.12.1922, Blaðsíða 18
128 Tímarit íslenskra samvinnufélaga.
að hafa lifað fyrir hugsjón sína, og sannar hann með
því ekki annað en það, að hann getur ekki sjálfur hafa
orðið snortinn af hugsjón um æfina. Munu báðir þessir
menn fá veglegt sæti í menningarsögu þjóðarinnar. En
um það er ekki að fást, þó að höf. leggi annan mælikvarða
á verk þeirra. þingeyingar báru traust til þeirra, og þeir
reyndust traustsins verðugir. B. Kr. lítur þó öðruvísi á
það, og tilfærir hann í 10 liðum í hverju hinum ,,bók-
hneigða manni“ (B. J.) hafi „yfirsést að gæta að mis-
muninum á aðstöðu til að reka slíkan félagsskap hér á
móts við aðstöðuna í öðrum Iöndum“.
Eiginlega er það nóg svar gegn þessum margliðaða
rembingi, að benda á þá staðreynd, að þeir hafa rótfest
félagsskap í héraðinu, sem búinn er að sýna lífsþrótt
sinn í 40 ára baráttu við volduga keppinauta, en þó er
rétt að gera höf. þá úrlausn, að athuga þessar 10 mein-
íokur, þó að það hefði farið betur á, að hann hefði treyst
sér til að ganga nánar inn á þessi atriði til þess að skýra
íyrir lesendunum í hverju bókhneigða manninum yfir-
sást og hvernig skipulagið átti að vera ógallað, og þó
lagað eftir þörfum þjóðarinnar:
1. Fyrsta athugasemdin snertir það, að erlendar
þjóðir hafi ekki verið aldar upp við vöruskifti og láns-
verslun. Hvernig yfirsást bókhneigða manninum þar?
þess getur höf. ekki og ætlast þó til, að þetta séu skoð-
uð rök. Öll félagsmenning verður að vaxa upp úr því
skipulagi, sem fyrir er. Okkar þjóð var alin upp við
vöruskifti og lánsverslun. Peningaverslun var óþekt. Á
því varð að byggja hið nýja verslunarfyrii'komulag. Pönt-
unarfélögin voru úrlausnin. þau 'bygðust að vísu á vöru-
skifta- og lánsverslun, því að um annað gat ekki verið
að ræða á þeim tímum, þegar lánsstofnun var ekki til,
en föst gjaldeyrisloforð fylgdu þá hverri pöntun. K. p.
varð fyrirmynd annara pöntunarfélaga, og þau bættu stór-
um verslunina fyrir almenning, meðal annars með stofn-
un og starfrækslu söludeilda, er höfðu viðskifti við menn