Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.12.1922, Blaðsíða 111

Tímarit íslenski-a samvinnufélaga. 221
Pétri fram yfir sannvii'ði vöi’u hans, lætur hann Pál
borga í ofvii'ði erlendrar vöru.
Slíkum ráðum af ýmsu tagi beita kaupmenn til að
auka sína umsetningu og sinn áhættusjóð. Almenningur
hefir vitanlega frá fyrstu tíð borið uppi kaupmannaversl-
anirnar og bygt upp þá sjóði, sem standa að baki þeirra.
Kaupmenn, sem kaupa og selja innlendar afurðir sér í
skaða hafa tæplega í annað hús að venda, til að ná í
gróða sinn, en vasa almennings. Áhættusjóði kaupmanna-
verslananna er því safnað saman við búðarborðin með
nákvæmri iðni og aðsjálni í ,,álagningu“ á hvern spón og
bita og hvern hlut, sem almenningur kaupir.
Varasjóðir kaupmanna er því fé, sem almenningur
hefir lagt fram, til þess að tryggja verslun landsins. Að
halda því fram, að það geri ekkert til, þó kaupmenn fari
á höfuðið og tapi þessu fé, er því falskenning, því hvert
eyrisandvirði, sem tapast, verður jafnharðan kreist undan
blóðugum nöglum ahnennings.
Ef litið er yfir þetta mál á víðara sviði, sést hvað
þessi falskenning er háskaleg. þegar alt kemur til als,
er þjóðin öll í samábyrgð um sitt eigið lánstraust. Hvert
gjaldþrot, smátt eða stói-t, sem verður í landinu, fer
ekki einungis með upphæð af fé þjóðarinnar, sem því
nemur, veg allrar veraldar, heldur verkar það á við-
skiftaaðstöðu og lánstraust landsins beint og óbeint. Slík
Óreiða og viðskiftaslys skapa þjóðinni verri viðskifta-
aðstöðu, sem henni verður að blæða fyrir sameiginlega.
Vextir bankanna undanfarið, orsakaðir af gjald-
þrotum, sem B. Kr. segir, að ekki skaði almenning, af
því að þau snerti svo fáa menn, eru meira sannfærandi
fyrir almenning, sem þarf að borga þá, heldur en fleip-
tir það, sem B. Kr. hefir leyft sér að bera á borð fyrir
þjóðina.
Loks opnar þessi falskenning sýn inn í hugsunar-
hátt viðskiftasj úkra sálna. Sá hugsunarháttur er ríkj-
andi í hópi þeim, sem nú dáir B. Kr. fyrir rit hans, að