Andvari - 01.01.1987, Page 23

ANDVARI
ÓLAFUR JÓHANNESSON
21
haldið gróinni hefð um að rækja þetta mikilsverða fræðasvið, aukið þar
mörgu við og aðlagað nútímaaðstæðum og þörfum.
Þótt Stjórnskipun íslands væri hið ágætasta rit og eftir því tímabært,
þá hefur annað rit Ólafs, Stjórnarfarsréttur, almennur hluti (1955),
meiri fræðilega sérstöðu. Sú bók má ótvírætt teljast brautryðjandaverk
á sínu sviði, og hefur Þór Vilhjálmsson um hana þau orð að hún sé
,,stórvirki“ í íslenskri lögfræði. Sama orð, stórvirki, notar dr. Armann
Snævarr um bókina.
Brautryðjandastarf Ólafs Jóhannessonar á sviði stjórnarfarsréttar
felst í því að þessi grein lögfræðinnar hafði sáralítið verið rækt hér á
landi, þar til Ólafur tekur að sinna henni fyrir alvöru eftir að hann
gerist lagaprófessor. Þótt stjórnarfarsréttur væri stundaður sem sér-
stök fræðigrein við erlenda háskóla, þ. á m. Kaupmannahafnarhá-
skóla, var fyrst tekin upp kennsla í stjórnarfarsrétti við Háskóla Islands
árið 1940, enda þá orðin prófgrein samkvæmt reglugerð um laga-
kennslu frá 1936. Ólafur Jóhannesson nautþví sjálfur engrar tilsagnar
í stjórnarfarsrétti á námsárum sínum í háskólanum, enda lauk hann
embættisprófi vorið 1939, eins og fyrr segir, ári áður en byrjað var að
kenna þessa námsgrein. Fyrsti kennari í stjórnarfarsrétti var hins vegar
prófessor Gunnar Thoroddsen, sem einnig kenndi stjórnlagafræði á
þessum árum sem fyrr er sagt. Fer ekki milli mála að Gunnari var feng
ið þarna erfitt verk, enda við ekkert að styðjast nema danska kennslu-
bók eftir prófessor Poul Andersen, Dansk Statsforvaltningsret, sem
lengi síðan var við lýði í lagadeild Háskóla íslands, en óhæf kennslubók
hér á landi nema með stórfelldum breytingum, viðbótum og úrfell-
ingum. Að því varð Gunnar Thoroddsen að vinna og vafalaust að búa
til nýyrði í því sambandi, og gat það ekki talist neitt áhlaupaverk að
hefja kennslu í nýrri námsgrein við slíkar aðstæður né aðgengilegt fyrir
stúdenta að ná tökum á greininni. Nú er það að vísu svo, að Poul
Andersen var meginhöfundur í fræðigreininni, og af honum hafa ís-
lenskir lögfræðingar vissulega lært undirstöðuatriði stjórnarfarsréttar.
Þ. á m. verður Poul Andersen að teljast lærifaðir og fyrirmynd Ólafs
Jóhannessonar. Brautryðjandaverk Ólafs og stórvirki á sviði stjórn-
arfarsréttar felst í því að ryðja burt grjótinu á þessum fræðaakri,
gróðursetja þessi fræði í íslenskan jarðveg. Afrek Ólafs er í því fólgið
að hafa klætt stjórnarfarsrétt í íslenskan búning og gera fræðigreinina
aðgengilega íslenskum laganemum, lögfræðingum og öðrum lesend-