Andvari - 01.01.1987, Qupperneq 55

ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON:
Skapandi tryggð
Shakespeare og Hamlet á íslensku
Shakespeare og þýðingar
William Shakespeare er ekki aðeins fremsta skáld Bretlandseyja heldur
leikur hann meginhlutverk í bókmenntalífi og menningarvitund ótal þjóða
um víða veröld. Þetta gerir hann að hluta til á frummáli sínu, þeim enska texta
sem er afurð Shakespeares sjálfs, en að verulegu leyti þó á vegum þýðinga
sem ,,tala öðrum tungum“ og gefa frumtextann upp á bátinn um leið og þær
leitast við að endurvekja hann á nýju máli.
Bókmenntasöguleg staða Shakespeares er raunar talandi dæmi um mikil-
vægi þýðinga fyrir allt menningarlíf. Flestir eru sammála um að verk hans beri
langhæst í þeirri miklu bókmenntauppskeru sem Englendingum hlotnaðist í
kringum aldamótin 1600. Til hennar hafði verið sáð með ýmsum hætti á
öldinni sem gjarnan er kennd við Elísabetu drottningu fyrstu.1 Ber þar ekki
síst að nefna öflugt þýðingastarf sem einkenndi m jög bókmenntalíf þess tíma.
Mikilvægi þýðinga á enska tungu má skýra með vissum félagslegum ástæð-
um sem eru nátengdar innbyrðis. Prentað mál var í örri útbreiðslu og helsti
markaður þess var á meðal borgarastéttanna sem voru óðum að rísa til áhrifa.
Jókst þá mjög þörf fyrir enskt lesefni, þar á meðal þýðingar. Samfara þessu er
svo stóraukin þjóðerniskennd Englendinga á uppgangstímum; í þýðinga-
starfinu sáu menn jafnvel hliðstæðu þeirrar sigursælu heimsvaldastefnu sem
Englendingar voru teknir að reka. Sumir þýðendur tala meira að segja um að
markmið þeirra sé að „sigra“ erlenda menningu með enskri tungu.
Of langt mál yrði að telja hér upp alla þá framúrskarandi þýðendur sem
uPPí voru á Elísabetartímanum. Nefna má í fljótu bragði menn eins og
Philemon Holland, sem þýddi mörg sígild rómversk verk, John Florio,
Thomas Norton, George Chapman, sem fyrstur þýddi Hómerskviður í heild á
ensku og hlaut mikið lof fyrir, og furðufuglinn Thomas Urquhart, sem þýddi
Rabelais af sérvisku sem stundum leiftrar af snilld. Loks mætti skrifa langt
uaál um hræringar í þýðingum trúarlegs efnis sem leiddu endanlega til eins
mesta listaverks enskrar tungu, Biblíuþýðingarinnar sem út kom 1611 og
oftast er kölluð King James Bible.