Andvari - 01.01.2006, Side 47

andvari
EYSTEINN JÓNSSON
45
Eysteinn Jónsson flytur ræðu við Stjórnarráðshúsið 18. júní 1944.
Trúlegast er þó að einn atburður muni lengst standa upp úr minnis-
Verðra tíðinda þessa áratugar: Stofnun lýðveldis, þ.e. alger stjórnskipu-
legur og pólitískur skilnaður við Dani.
Saga þessa máls er alkunn og víða rakin í prentuðum ritum. Þó er rétt
að geta þessa atburðar þegar rifjuð er upp ævisaga Eysteins Jónssonar.
Hann lét að sér kveða í þessu máli og lagði því lið á eftirminnilegan
hátt. Hann var ráðherra þegar Danmörk var hertekin og stóð að þeim
raðstöfunum sem ríkisstjórnin gerði af því tilefni og nauðsynlegar voru
Vegna konungssambandsins og þess að Danir fóru með utanríkismál í
umboði íslendinga.
Hann átti að sjálfsögðu fullan þátt í umræðum og stefnumótun innan
Framsóknarflokksins að því er tók til uppsagnar á sambandslögum
°g afstöðu til lýðveldisstofnunar. Hann lét málið mjög til sín taka í
stefnumótun á Alþingi. Þegar þrír þingflokkar, Framsóknarflokkur,
Sjálfstæðisflokkur og Sósíalistaflokkur, urðu ásáttir um að stofna
skyldi lýðveldi 17. júní 1944 var Eysteinn á oddinum af hálfu fram-
sóknarmanna. Alþýðuflokkurinn einn hafði sérstöðu um „skilnaðar-
malið“. Alþýðuflokksmenn vildu fresta skilnaði og lýðveldisstofnun,
Par til aðstæður hefðu skapast til viðræðu við Dani um uppsögn sam-