Andvari - 01.01.2006, Blaðsíða 112

110
SIGURBORG HILMARSDÓTTIR
ANDVARI
flestir auðmannasynir. Lögreglan lætur uppátæki þeirra afskiptalaus en legg-
ur þeim lið í átökum við kommúnista. Þeir eru öruggir um að lögum verði
ekki komið yfir þá þó þeir beiti ofbeldi og öðru glæpsamlegu athæfi. Tengsl
hreyfingarinnar við hægri sinnuð stjórnmálaöfl eru einnig á sínum stað.
Verkalýðsstéttin sést mjög lítið í sögunni. Snorri vinnur verkamannavinnu
fyrst eftir komuna til Reykjavíkur og í lok sögunnar en hann eignast enga vini
né kunningja í hópi verkamanna. Allt það fólk sem hann kynnist í Reykjavík
og verður að virkum sögupersónum er úr hópi vel stæðra borgara. Atvinnu-
leysi og skortur þessara ára eru álengdar í sögunni en koma hvergi beinlínis
inn í söguþráðinn. Samt sem áður vaknar raunveruleg pólitísk vitund Snorra
við það að horfa á verkamenn við höfnina í atvinnuleit og við að fylgjast með
átökum verkalýðsins og ríkjandi stéttar, til dæmis í Gúttóslagnum.
Jósafat Jónsson virðist þrátt fyrir allt vera pólitískur spámaður sögunnar.
Hann útskýrir fyrir Snorra þær breytingar sem eru að verða og verða munu í
samfélaginu:
Það þýddi víst lítið að sakna þess tíma, sem horfinn var og kæmi aldrei aftur. Hann
réð ekki við þann söknuð. Þau ár, sem nú voru að kveðja, voru síðustu árin. Hann átti
við það, að hingað náði endurskinið af bjartsýni aldamótaáranna. Allra síðustu árin,
sem fomt mat á drengskap og orðheldni verður í gildi. Mörg hundruð ára gamall óska-
draumur var í þann veginn að rætast, svo yrðu öll viðhorf breytt og ný sjónarmið tekin.
Kannski hafði draumurinn verið blekking, en hún var þá öllum sameiginleg. Þetta voru
síðustu árin.23
- Þegar náð er takmarki, sem lengi hefur verið stefnt að, varir fögnuðurinn kannski
um stund, en síðan kemur tómleikinn. Ekkert er um að vera og ekkert sameiginlegt
framar. Leiðirnar greinast. Þetta er lögmál sem alls staðar gildir og við getum ekki farið
í kringum það, Snorri minn.24
Eftir fyrsta maí gönguna undir lok sögunnar segir Jósafat:
- Fyrir réttlætismálum hvers tíma, Snorri minn, berjast ævinlega þeir snauðu og valda-
lausu. Þú getur þekkt réttlætið á því og á mótherjum þess. Þeir hafa verið hinir sömu
um allar aldir.25
Þeir ritdómar sem birtust um Veginn að brúnni voru lofsamlegir en viðtökur
bókarinnar ollu höfundinum samt sem áður vonbrigðum. Sagan náði ekki
þeirri athygli almennings sem hann vonaðist eftir. Stefán Jónsson lætur stund-
um að því liggja í dagbókum sínum að tíminn muni leiða í ljós að skáldsögur
hans, og þá einkum Sendibréf frá Sandströnd, hafi verið vanmetnar af samtíð
sinni. Endurmat þeirra á tíminn enn óunnið.