Andvari - 01.01.2006, Blaðsíða 54

52
EMGVAR GÍSLASON
ANDVARI
Horft yfir sviðið 1950-1975
Sá kafli sögunnar, sem spannar árin milli 1950 og 1975, heill ald-
arfjórðungur, var vissulega viðburðaríkur, þótt hér verði ekki dvalist
við það tímabil svo að hvaðeina sé tínt til.
Eitt af því sem mótaði mjög innri mál Framsóknarflokksins var
„hersetan“ eftir að hún kom til 1951. Mikið bar á andstöðu við herset-
una innan flokksins, jafnvel svo að margir gengu úr flokknum og áttu
hlut að stofnun Þjóðvarnarflokksins. Annað ágreiningsefni var það,
sem mörgum fannst óaðgengilegt, hversu sífellt lengdist í stjórnarsam-
starfi Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks. Vonin um vinstri stjórn
undir forustu Framsóknarflokksins átti djúpar rætur í flokknum. Þeir,
sem mest voru hvetjandi vinstra samstarfs, töldu ekki fullreynt í þeim
efnum og áttu þá við að forusta Framsóknarflokksins legði sig ekki að
fullu fram að ná samkomulagi við Alþýðuflokk og Sósíalistaflokk (og
Þjóðvarnarflokk eftir að hann varð til).
En það á svipað við um myndun ríkisstjórna og stofnun hjónabands
að „det skal to til“, og reyndar meira en það á stundum þegar mynda
á ríkisstjórn! Fjarri fer því að það verði einkum fært á reikning
Framsóknarflokksins að ekki voru myndaðar vinstri stjórnir, ef litið er
yfir tímabilið 1946 (fall nýsköpunarstjórnar) til 1956. Vinstri flokkarnir
höfðu ekki áhuga á stjórnarmyndun undir forsæti Framsóknarflokksins
lengst af þessum tíma, síst af öllu sósíalistar sem kusu heldur að vinna
með Ólafi Thors en Hermanni Jónassyni. Von framsóknarmanna um
vinstri stjórn var reyndar að mestu fólgin í því að ná meirihluta með
Alþýðuflokknum og þá horft til 3. og 4. áratugar til eftirdæmis.
Fyrir þær sakir kom upp sú hugmynd í Framsóknarflokknum um
miðjan sjötta áratuginn, að mynda skyldi kosningabandalag Fram-
sóknarflokks og Alþýðuflokks, sem freistaði þess að ná meirihluta á
Alþingi. Reyndar hafði áður verið kannað hvort ekki væri möguleiki á
að þetta kosningabandalag samanstæði af fleiri vinstri manna hópum,
tengdum Sósíalistaflokki og Þjóðvarnarflokki, en ekki átti það mikinn
hljómgrunn. Bandalagshugmynd þessi var gjarnan studd þeim rökum,
að Sjálfstæðisflokkurinn væri orðinn svo öflugur að hann gæti náð
hreinum meirihluta þingmanna í næstu kosningum. Þótt aðstandendur
þessarar hugmyndar um kosningabandalag krata og Framsóknar hefðu
hugsað sér að nefna það á skrauthvarfavísu Umbótabandalag, tókst ein-
hverjum óhlutvöndnum náungum að gefa því nafnið Hræðslubandalag