Andvari - 01.01.2006, Blaðsíða 109

ANDVARI
„KVÆÐIÐ UM GUTTA RÉÐI ÖRLÖGUM MÍNUM'*
107
hans mest og þá er mest þörf á sögumanni til að skýra hugsanir hans og sjálfs-
blekkingar og útskýra hluti sem Snorri skilur ekki. í þriðja hluta er Snorri
hinsvegar svo á veg kominn að skilningur hans á lífinu fer meira saman við
skilning sögumanns og þess vegna er lítil þörf á hinum síðarnefnda. Þessi
notkun sjónarhorns er grundvallaratriði í byggingu sögunnar og því hvernig
boðskap hennar er komið til skila. Sjónarhornið er að langmestu leyti hjá
persónu sem skynjar flesta hluti „rangt“ samkvæmt „normi“ sögunnar. Snorri
elst upp hjá foreldrum sínum á bænum Hvammi, ásamt lítið eitt yngri bróður
sínum, Kormáki. Á heimilinu er einnig gömul einstæðingskona, Jóka, sem
aldrei hefur eignast barn né ástvin. Hún festir í elli sinni ofurást á Snorra,
frumburði húsbænda sinna.
Ekkert tækifæri lét Jóka ónotað til að vegsama Snorra sinn. Hvert orð, sem hann reyndi
að mynda við aukinn þroska, bar vott um gáfur, hvert tilsvar, þegar hann var mælandi
orðinn, var frásagnarvert, hver spuming hans vitnaði um snilli. Þó að gott væri að vita
þetta með sjálfri sér, var hitt þó betra, ef fleiri vildu skilja það. Þar skorti nokkuð á.
Ungu hjónin virtust skilningslaus á það, hve dásamlegt barn þau höfðu eignazt.18
Ástfóstur gömlu konunnar leiðir til þess að móðirin sinnir meira um Kormák,
einfaldlega vegna þess að önnur sinnir þörfum Snorra. Af því sprettur svo
hatur Snorra á bróður sínum því hann þráir ósjálfrátt umönnun og athygli
móðurinnar. Jóka elur óspart á hugmyndum hans um að honum sé gert rangt
til og Kormákur tekinn fram yfir hann. En frá fyrstu tíð virðist Snorri skynja
að einhverju leyti að hugmyndir hans eru ekki á rökum reistar.
Gruna skelfingu lostinn, að hatrið væri ástæðulaust og segja aldrei neitt.19
Jóka er dómhörð og illmálg og hirðir lítt um hvort nokkur fótur er fyrir þeim
ávirðingum sem hún ber á aðra. Þessi viðhorf hennar hafa ruglandi áhrif á
Snorra. Móðir hans er nær alltaf á öndverðum meiði við Jóku og faðir hans
líka, þá sjaldan að hann leggur eitthvað til málanna. Snorri vildi gjarnan að
gamla konan hefði rétt fyrir sér, bæði af því að það staðfestir álit hennar á
honum sjálfum og eins af því að eitthvað er spennandi við hina hörðu dóma.
En Snorri þroskast og að því hlýtur að koma að hann geri þá sársaukafullu
uppgötvun að gamla konan er þröngsýn og illgjörn. Strax í bernsku skynjar
hann að Jóka er ekki óskeikul og á unglingsárum glatar hann trú sinni á henni
og skoðunum hennar og stendur þá uppi ráðvilltur og vinafár.
Hann fann, að hann sat við uppsprettu þeirrar lífsskoðunar, sem mótað hafði hug hans
frá fyrstu bernsku og hann fann, að uppsprettan var gruggug og hafði alltaf verið
gruggug.20