Andvari - 01.01.2006, Side 52

50
INGVAR GÍSLASON
ANDVARI
ríkisstjórn Stefáns Jóhanns og fór einnig með heilbrigðismál, landhelg-
ismál og flugstjórnar- og flugvallamál. Bjarni Asgeirsson var landbún-
aðarráðherra og fór að auki með orkumál.
Þegar ríkisstjórn þessi settist að völdum hafði kalda stríðið magn-
ast að mun. Sú stigmögnun átti eftir að vaxa með hverju misserinu
sem leið af stjórnartímabilinu og náði hámarki, þegar Alþingi sam-
þykkti aðild íslands að Atlantshafsbandalaginu (NATO) 30. mars
1949. Enn kom það í hlut Eysteins að fara fyrir þeim flokksmönnum
sínum, sem fylgjandi voru umdeildu milliríkjamáli og þeir litu á sem
skylduafstöðu með málstað lýðræðisþjóða í baráttu við einræðis- og
yfirgangsríki. Framsóknarmenn voru ekki einhuga um þá afstöðu til
aðildar að NATO sem Eysteinn talaði fyrir. Agreiningurinn kom ekki
aðeins fram í atkvæðagreiðslu um málið á Alþingi. Hans varð mjög
vart innan framsóknarfélaga um allt land, og meðal kjósenda flokks-
ins yfirleitt. Ýmsir nafngreindir flokksmenn tóku þátt í mótmælaað-
gerðum gegn þátttöku íslands í hernaðarsamtökum og störfuðu m.a.
í Þjóðvarnarfélagi íslendinga, sem stofnað var þegar 1945 og barðist
gegn Keflavíkursamningi og ekki síður aðildinni að NATO. Ekki
leikur vafi á því að Eysteinn hafði nú meirihluta flokksmanna að baki
sér. Miðstjórnin samþykkti á fundi 24. mars, eftir að Eysteinn hafði
gefið skýrslu um viðtöl sín og tveggja annarra ráðherra (Bjarna Bene-
diktssonar og Emils Jónssonar) við ráðamenn í Washington, svofellda
ályktun: „Miöstjórn Framsóknarflokksins telur rétt að Island gerist
aðili að Atlantshafsbandalaginu.“ Hermann Jónasson og Skúli Guð-
mundsson voru samþykkir aðild gegn því að þjóðaratkvæðagreiðsla
færi fram um málið. Sú tillaga var felld á Alþingi. Páll Zóphóníasson
greiddi atkvæði gegn aðild. Hermann og Skúli sátu hjá eftir afdrif til-
lögu þeirra um þjóðaratkvæði.
Rök Eysteins fyrir NATO-aðild
Þau meginrök sem Eysteinn beitti í umræðum um NATO-aðild á
Alþingi 1949 urðu upp frá því óumbreytanleg réttlæting á afstöðu
Framsóknarflokksins til vestrænnar samvinnu og aðildar að Atlants-
hafsbandalaginu. I ræðu sinni minnti hann m.a. á þá ályktun aðalfundar
miðstjórnar Framsóknarflokksins þremur árum fyrr að „rétt væri fyrir
Islendinga að hafa sérstakt samband við Norðurlandaþjóðir og þjóðir

J