Andvari - 01.01.2006, Page 75

andvari
GEF BEYG OG TREGA ENGAN GRIÐASTAÐ"
73
Ljóðið er ort á miklum viðsjártímum eða ári eftir að herverndarsamningurinn
var gerður við Bandaríkjamenn. Skáldinu er þungt í huga og stirt um stef en í
samfélaginu „sýður brimhverinn“. Einmitt þess vegna ber skáldinu að hrinda
fram fari sínu, tákni skáldskaparins, og leggja til atlögu við fár og heift þess
blinda forlagavalds sem hefur fjötrað þjóðina.32 Skáldið kemur fram sem ein-
arður boðberi þjóðfrelsis og friðar.
Helga Kress hefur sýnt fram á að í ljóði sem virðist innhverft náttúruljóð
(Mér dvaldist of lengi lokaljóð Á Gnitaheiði) felst djúpstæður skilningur á
félagslegu hlutverki skálda og þeirri ábyrgð þeirra að sporna gegn firringu,
kalla þá sem villst hafa af leið og vísa þeim veginn „heim“, þar sem samsöm-
un við samfélag og náttúru bíður þeirra.33 Þannig ber skáldinu að stuðla að
vitundarvakningu og jafnvægi meðal manna. Slíka dýpri merkingu má víðar
finna.
I framhaldi af þessari stuttu greiningu á hlutverki skáldskapar eins og
það blasir við í ljóðum Snorra skal lýst hvaða meginlínur megi lesa út úr
Ijóðabókum hans um samfélagssýn þar. í því efni má segja að ákveðinnar
bylgjuhreyfingar gæti á skáldskaparferli Snorra sem mótaðist annars vegar af
samfélagsaðstæðum en hins vegar stöðu hans á lífsleiðinni.
Fyrsta bók Snorra kom út undir lok síðari heimsstyrjaldarinnar. Hörmunga
stríðsins sér þó lítt stað í henni heldur einkennist hún af „innhverfum og
Persónulegum kenndaljóðum og náttúrulýrik“.34 Skýra má þau einkenni með
því að þar yrkir maður sem gleðst yfir því að vera aftur kominn heim til föð-
urlands síns eftir langa dvöl erlendis og hefur fundið rætur ljóðlistar sinnar. Þá
einkennist bókin af fögnuði yfir nýfengnu sjálfstæði þjóðarinnar.35 Loks má
sPyrja hversu meðvitaður almenningur var um hryllilegustu hliðar styrjald-
nrinnar, til dæmis helförina, á þeim árum sem Snorri orti ljóðin í Kvæðum,36
Hann var þó gagnrýndur fyrir að vera ekki nægilega í takt við samtíð sína í
þessari bók.37
Undir lok Kvœða má segja að örli á vitundarvakningu sem kemur ekki
sfst fram í tveimur síðustu ljóðunum, Að kvöldi og Það kallar þrá?% Næsta
bók, Á Gnitaheiði, kom út eftir lok styrjaldarinnar, upphaf kalda stríðsins,
mngöngu íslands í NATO og gildistöku herverndarsamningsins. í þeirri bók
gaetir geigs yfir því ástandi sem ríkir í heiminum, sem og harðrar þjóðfélags-
adeilu og þar verður skáldskapurinn að beittu baráttutæki. Þó er í bókinni
einnig að finna dul, innhverf Ijóð og rýfur hún því ekki að fullu samhengið í
kveðskap Snorra.39 Athyglisvert er þó að þrátt fyrir að Snorri deili á einstaka
atburði eða söguleg fyrirbæri er ádeilan sett fram á þann hátt að hún öðlast
almenna skírskotun sem stenst tímans tönn þótt átakalínur breytist.40 Heiti
þessarar bókar (og samnefnds ljóðs) undirstrikar þann^ óhug en jafnframt
Þunga baráttu- og gagnrýnitón sem kemur fram í henni. Á Gnitaheiði lá orm-
unnn Fáfnir, tákn græðginnar, á gulli því sem rænt hafði verið af dvergnum