Andvari - 01.01.1889, Side 49

43
urimi fengi að vaxa, þess minni krðfur gjðrir landssjóð-
ur til gjalda frá almenningi; pannig gætum vjer nú, ef
vjer ættum eins miklar ríkiseignir og þýskaland, verið
alveg skattalausir. Viðlagasjóðurinn hefur þar að auki
aðra pýðingu, og hún er sú, að, ef hann væri mikill,
gætu landsmenn jafnan átt kost á, að fá lán úr lionum
til arðberandi fyrirtækja. Viðlagastjóðurinn gæti verið
eins og lyptistöng til ýmsra gagnlegra fyrirtækja, lypti-
stöng til framfara; eign hans getur aldrei verið eins og
dauð hönd á eignum pegnanna, en pað er jarðeign
landsins eptir pví, sem hagar til hjer á landi. par sem
pví er æskilegt að auka viðlagasjóðinn sem rnest, pá er
svo langt frá pví, að menn eigi að auka fasteignir lands-
ins með jarðakaupum, að það er tniklu fremur ástæða
til þess, að selja þjóðjarðirnar og leggja andvirði peirra í
viðlagasjóðinn. Fyrirfarandi hefur opt verið mikil mót-
staða gegn pví að selja pjóðjarðirnar, og hefur húniðu-
lega verið kornin af pví, að menn liafa óttast ljettúð
fjárveitingarvaldsins ogætlað, að andvirði jarðanna inyndi
verða eytt jafnóðum. J>að er að vísu nokkur hætta á
pessu, en hins vegar ber pess að gæta, að neðri deild
■alpingis hefur einsett sjer að sjá við hættunni, með pví
að setja í stjórnarskrárfrumvarpið 1887 ákvæði, til að
tryggja viðlagasjóðinn gegn hvatvíslegum ráðstöfunum,
og er pað skynsamlega gjört.1
Af öðrum tekjum landssjóðs viljum vjer nefna hinar
helztu, og er pá fyrst að nefna aukatekjurnar, ábúðar-
skattinn og húsaskattinn. TJm aukatekjurnar er pað
1) Hinn 20. ágúst 1821 settu Norðmenn lijá sjer lög um
sölu ú þjóðjörðum og kiritjujörðum og ákváðu jafníramt, að af and-
virðinu skyldi mynda sjóði, pjóðeignasjóð af andvirði pjóðeigna
og menntunarsjóð af andvirði kirlcjueigna, en af sjóðnum skyldi
veita lán tii jarðabóta o. s. frv. pessi lög gætu verið oss til
lyrirmyndar. þess má geta að menntunarsjóðurinn er nú orðinn
17 inilj króna, og vextirnir af honum nærri lielmingi meiri en
aliar árstekjur íslands. þriðjungur vaxtanna gengur til háskólans.