Vikan - 29.08.1963, Blaðsíða 30

KYNLEGUR HALUR
HÆRUGRÁR.
Framhald af bls. 23.
þetta fyrirbæri við Gvend um
kvöldið og margar tilgátur og
uppástungur komið.
Morguninn eftir spyr verk-
stjóri Gvend að, hvort hann ætli
ekki að skila áhöldunum. Tók
hann því vel, en nokkrir félagar
hans vöruðu hann við að fara
einan upp að hólnum aftur, og
minntu hann á hremmingarnar
frá kvöldinu áður. — Jafnframt
spurðu þeir hann um, hvað hann
tæki til bragðs, ef hann mætti
hólbúanum, sem Gvendur kall-
aði Djöfsa.
Gvendur kvaðst hvregi hrædd-
ur vera, því að það væri vani
sinn að biðja Djöfulinn hjálpar,
er í nauðirnar ræki. Hann vildi
líka allt fyrir sig gera, og aldrei
hefði brugðizt sér liðsinni hans
til þessa.
Að því rak nú, að Gvendur
lagði af stað eftir áhöldunum og
fór sér rólega. — Tveir af félög-
um hans höfðu farið á undan
honum og komizt, óséðir af
Gvendi, upp á bak við hólinn.
— Annar þessara manna átti
heimagerðan hatt einn mikinn,
um einn metra á hæð. Var sá því
ferlegur mjög, er bar slíka höfuð-
prýði, sem ekki hafði verið til
þessa af neinum gert, nema á
grímudansleikjum. Hatti þessum
höfðu þeir félagar stungið í
poka, er þeir höfðu meðferðis.
Jafnframt höfðu þeir stungið í
sama pokann tveim gráum gæru-
skinnum, er þeir tóku úr rúmi
Gvendar. -— Hinn maðurinn var
með byssu, og var hún hlaðin
stóru púðurskoti. Ennfremur
hafði sá með sér skóflu. —
Landslagi var svo háttað á bak
við þennan margnefnda silfurhól,
að þar voru stórvaxnar harðvell-
isþúfur. — Stöldruðu þeir félag-
ar nú við og biðu rólegir eftir
Gvendi, sem kom skálmandi í
áttina til hólsins, er skyggði á
þá, svo að hann gat ekki vitað
um, að þeir væru mættir þar.
Þegar Gvendur kom til áhald-
anna, hugðist hann auðvitað tína
þau saman og varð fyrst fyrir
honum haki, sem hann tók upp.
— Var þá annar félagi hans, sem
á bak við hólinn leyndist, búinn
að vefja gæruskinnunum um
herðar sér og setja upp stromp-
hattinn, labbar því næst þannig
útbúinri, veifandi höfði og hand-
leggjum í áttina til Gvendar.
Þegar Gvendur kom auga á fól-
ann, varð hann ofsahræddur,
missti hakann og steyptist öfug-
ur aftur fyrir sig, þar sem hann
stóð. — Samt sprettur hann óð-
ara á fætur og lét þá forða sér,
allt hvað af tók, beinustu leið,
áleiðis til tjaldanna.
Félagi hans hinn, sem á bak
við hólinn leyndist, þreif nú til
skóflunnar og barði henni flatri
ofan í þurrar þúfurnar. — Þetta
verkaði sem trommusláttur á
söngæfingum, — drunur, skellir
og undirgangur. — Reið nú skot-
ið af hjá þeim félögum.
Úti fyrir tjöldunum beið stór
hópur þeirra félaga eftir Gvendi.
— Steypti hann stömpum æp-
andi í áttina til þeirra og virtist
gjörsamlega snælduvitlaus.
Svo vildi til, að rétt í því, er
þeir félagarnir og fylgdarmenn
Gvendar í hólinn höfðu losað sig
við gervibúninginn, að til þeirra
kom ferðamaður, sem bar græn-
an kistil undir hendinni. — Taka
þeir nú skinnin og vefja um
herðar honum og setja jafn-
framt á hann hattinn góða.
Þessi óvænti hjálparmaður
þeirra félaga labbar í draugs-
gervinu upp að fjárhúsinu
á Sleitubjarnarstaða-túninu og
hverfur þar inn.
Þetta sá Gvendur heiman að
frá tjöldunum, enda bentu
vinnufélagar hans honum á
drauginn. — Varð þá Gvendi að
orði: „Er þá Djöfullinn alls stað-
ar?“
Eftir að Gvendur var kominn
í flokk þeirra vinnufélaga sinna,
sem við tjöldin beið, þrífur einn
þeirra járnkarl og rispar með
honum stóran hring í grassvörð-
inn rangsælis kringum tjöldin.
Á meðan hafði hann yfir sterk
orð og töfraformúlur ofvaxnar
skilningi Gvendar.
Þeir, sem drauginn léku, voru
nú komnir heim til tjaldanna og
í flokk félaga sinna. - Var nú
Gvendur spurður að, því hann
hefði ekki beðið Djöfulinn að
hjálpa sér, er hann mætti
draugnum á hólnum, heldur en
taka til fótanna æpandi heim. -—•
Gvendur anzar því litlu, en kveð-
ur sig alls ekki hafa haft tíma
til þess.
Þetta er skráð í des. 1958 á
Sauðárkróki eftir einum vinnu-
félaga Gvendar, er var þarna
viðstaddur og fylgdist vel með
öllum atburðum.
Síðasta sumarið, sem Guð-
mundur „allra bezti“ lifði, var
hann lasinn og vann því lítið.
Hann var þá á vegum Kristjáns
Hansen að vanda og þá í ýmsum
snúningum fyrir hann, enda
hafði hann fæði þar og aðra að-
hlynningu.
Síðasta daginn, sem Gvendur
lifði, sem var 8. september 1936,
hafði Kristján heitinn farið út
í Hofsós um morguninn, en beð-
ið Gvend áður en hann fór, að
reka fyrir sig kú í haga, sem
hann átti og sækja hana að
kvöldi.
Þessu mun Gvendur hafa
gleymt, en í þess stað hefur hann
labbað niður á Borgarsand og al-
veg vestur að Vesturósbrú. —
Hvað hann hefur aðhafzt þar veit
enginn um stundarsakir.
Gísli heitir maður og er Sig-
urðsson. Hann er skytta mikil og
veiðikló með ágætum. Þennan
morgun er hann í einni slíkri
veiðiför úti á Skagafirði, norðan
við Hegranesið á litlum báti, er
hann notaði í slíkar ferðir. Hugð-
ist hann halda heimleiðis, því að
farið var að vinda af hafi, og
fara sem næst landi, ef ske kynni,
að þar væri selur á ferð eða önn-
ur skepna, sem leyfilegt væri að
skjóta.
Þegar hann kemur vestur fyr-
ir vestari Héraðsvatnaósinn, sér
hann mann vera að vaða í sjón-
um, beran upp í mitti. Hafði far-
ið úr sokkum og brett upp bux-
um og brók. — Honum þykir
þetta skrýtið og rær að landi
í þeim tilgangi að hafa tal af
þessum fugli.
Kominn var þá talsverður á-
hlaðandi við Borgarsandinn og
því illt fyrir einn að athafna sig
þar með bátinn. Samt segist Gísli
hafa farið þar svo nærri, að hann
hafði tal af þessum manni, sem
var Gvendur „allra bezti". Ynnir
hann eftir um ferðir hans, en
fékk fremur loðin svör. — Gísli
skipar honum hið snarasta að
hætta þessu og hypja sig heim.
En að taka Gvend í bátinn þarna
vði sandinn treysti hann sér ekki
til sökum vindkvikunnar, ^em
komin var, og áður er minnzt á,
enda Gvendur lítill sjómaður,
stirður með afbrigðum og óstöð-
ugur á fótum. Gísli tekur því það
til bragðs, að hraða för sinni sem
mest upp á Sauðárkrók.
Þá var þar hreppstjóri Þor-
valdur bóndi frá Brennigerði
Guðmundsson. Gísli hittir hann
og skýrir honum frá viðbrögðum
Gvendar þar niður á Borgarsand-
inum. — Þorvaldur bregður við
og hittir frú Þóreyju Hansen,
konu Kristjáns og húsmóður
Gvendar, og biður hana að fara
á vit við Gvend og koma fyrir
hann vitinu, og jafnframt fá
hann til að koma heim og hætta
við allar sjávardýrarannsóknir.
Var nú brugðið við og fengin
fólksbifreið og frú Þórey fór þar
auðvitað með. Var nú keyrt aust-
ur Borgarsand og austur yfir
Vesturóssbrú og litið þar inn í
hið gamla og sögufræga byrgi
Jóns heitins Ósmanns. — Hvergi
var Gvendur sjáanlegur, en er
bílstjórinn kom til baka stutt
vestur fyrir Ósbrúna, varð hann
var við eitthvað hrúgald á sand-
inum. Fór hann og athugaði það.
Kom þá í ljós, að þetta voru föt
Gvendar. — Voru þau kyrfilega
samanbrotin og lögð hver flíkin
ofan á aðra. Efstir voru skór
hans og sneru tærnar til hafs en
hælar til lands. — Fór nú bíl-
stjórinn að leita og fann brátt
förin eftir Gvend í mjúkum
sandinum, enda þau auðrakin
þar aftur og fram, en að lokum
stefndu þau til sjávar. — Þar var
Gvendur á floti skammt frá
landi, á nærfötum einum. Lá
hann á grúfu og var steindauður.
Bílstjórinn óð nú út í og krak-
aði Gvend í land og kom honum
upp á malarkambinn. Ekki
treysti hann sér til að taka hann
inn í bifreið sína, sem var lítil
fólksflutningsbifreið. •— Bar þá
þarna að annan bifreiðarstjóra á
vörubíl ofan af Sauðárkróki. Tók
hann Gvend upp á bílpallinn og
ók honum heim. — Þannig
lauk ævi Gvendar vinar míns.
Heimildarmenn að þessum ævi-
lokum Gvendar eru menn þeir,
sem getið er hér að framan,
en bifreiðarstjórinn, sem fann
Gvend, er Ólafur Gíslason (Ól-
afssonar skálds frá Eiríksstöð-
um), alkunnur bílstjóri hér, dug-
andi maður og vandaður. •—
Enda stendur í viðkomandi
kirkjubók Sauðárkrókspresta-
kalls við greftrun Gvendar, að
hann hafi fyrirfarið sér, og er
það auðvitað laukrétt, þótt senni-
legast hafi það verið óviljaverk.
— Maðurinn afar stirður og far-
inn að reskjast. Hefur því fljót-
lega oltið um eftir að hann fór
að vaða út í sjóinn, þar sem bæði
var talsverður áhlaðandi og jafn-
framt lítilsháttar kvika, eins og
áður er sagt.
Þegar prestur greftrar Gvend,
hefur hann skráð, að hann sé
fæddur 7/7 1887 á Litlu-Brekku.
Bæinn Litlu-Brekku hefi ég ekki
getað fundið á Vestfjarðarkjálk-
anum, nema Litlu-Brekku í
Geiradal í Garpsdalssókn, en þar
fyrirfinnst Gvendur hvergi.
Hann er fermdur í Hvammi í
Laxárdal á hvítasunnudag 1902.
Hjá prestinum þar fær hann
þennan vitnisburð; — Lestur:
— Vel. — Kristinfræði: — Lak-
lega. — Skrift: — Dável. -—•
Reikningi: — Óhæfur. — Hegð-
un: — Ágæt. Þá er hann talinn
14 ára og 10 mánaða gamall.
Passar það við áminnztan aldur
hans hjá Sauðárkrókspresti.
Þegar athuguð er þessi
skriftarkunnátta Gvendar, sem
Hvammsklerkur segir við ferm-
ingu hans að sé, er það undarlegt,
að hann, að minnsta kosti þann
tíma af ævinni, sem ég þekkti
hann, skyldi vera ófáanlegur til
að skrifa nokkurn staf, ekki einu
sinni sitt eigið nafn sem kvittun
á kaupskrár. — Þess sama minn-
ist frú Þórey Hansen, á meðan
hann dvaldi hjá Kristjáni Han-
sen.
Samkvæmt Kirkjubók Sauðár-
króksprestakalls flyzt Gvendur
til Sauðárkróksprestakalls vorið
1899 frá Víðdalsá í Tröllatungu-
sókn í Strandasýslu, stendur þar.
I Kirkjubókum viðkomandi
sókna þar' vestra er Víðidalsá
alltaf talin í Staðarsókn í
Strandasýslu og hlýtur það að
vera rétt. — Hann var þá talinn
II ára, sem líka virðist vera rétt.
í Staðar- og Tröllatungusókn-
um fyrirfinnst Gvendur hvergi á
því tímabili, sem hann ætti þó
að vera þar, hvorki í manntölum
né ministerialbókum. Samtíðar-
klerkum þar hefur víst ekki þótt
taka því að skrásetja þennan
2Q — VIKAN 35. tbl.