Vikan - 12.01.1967, Blaðsíða 34

SÚTAÐAR
GÆRUR
TRIPPASKINN
KÁLFSKINN
*
Mikið
úrval
*
Hagkvæmt
verð
Sútunarverksmiðja
SLÁTURFÉLAGS
SUÐURLANDS
Grensásvegi 14
Sími 31250
Einnig
Laugavegur 45
Sími 13061
34 VIKAN 2-tbl-
aðalræðismaður Stóra-Bretlands
í Levuka.
Nú eða aldrei skyldu Fijieyj-
ar verða brezkar, en ekki banda-
rískar.
Af einhverjum ástæðum hefur
Fijimönnum líkaði betur við
Breta en Bandaríkjamenn, því
þegar árið 1958 hafði Chakom-
bau boðið Englandi eyjar sínar,
en gjöfin þá ekki verið þegin.
En þegar hér var komið — á
árunum upp úr 1870 — voru
Bandaríkin orðin Bretlandi erf-
iður keppinautur í verzlun og
siglingum á Kyrrahafi. Áhrif
Bandaríkjanna á Havaí fóru sí-
vaxandi, og því tók Stóra-Bret-
land tilboði Chakombaus í þetta
sinn.
Þar með var punktur settur
aftan við blóðugasta kaflann í
sögu þessara suðurhafseyja.
Og Fijimenn nútímáns tala
mjög ógjarnan um forfeður sína
á nítjándu öldinni. Ferðamenn,
sem til eyjanna koma, ættu helzt
ekki að færa hina blóðugu for-
sögu þeirra í tal við íbúana.
Fijimenn kunna allir að lesa
og skrifa — kannski þó að frá-
töldu elzta fólkinu úti í þorpun-
um — og allir eru þeir mjög vel
kristnir, flestir Meþódistar, Angl-
íkanar og kaþólikkar.
Fijieyjar eru meðal hinna
stærri eyjaklasa í Kyrrahafinu.
Þær teljast til Melanesíu, en
Tongaeyjar, sem tilheyra Pólý-
nesíu, er á næstu grösum. í dag
eru eyjarnar byggðar af 220.000
Indverjum (afkomendum plant-
ekruverkamanna, sem farið var
að flytja inn fyrir sjötíu árum),
180.000 Fijimönnum, það er að
segja frumbyggjum eyjanna, og
um 20.000 manns af öðrum þjóð-
um — Asíumönnum öðrum en
Indverjum, Evrópumönnum og
kynblendingum.
Nú eru Indverjarnir farnir að
krefjast sjálfstæðis fyrir eyjarn-
ar. Vilja þeir að meirihlutastjórn
íbúanna taki þar við völdum,
hvað myndi hafa í för með sér
að þeir hefðu yfirhöndina, sem
stærsta þjóðarbrotið. En þeir
segja að þjóðernishlutanum skuli
tryggð öll grundvallarréttindi.
Þetta mega Fijimenn ekki
heyra nefnt. Samkvæmt samningi
þeim, er Chakombau konungur
gerði við Breta 1874, skyldi allt
jarðnæði í eyjunum verða áfram
í eigu frumbyggjanna. Og nú
segja Fijimenn, að engin þörf
sé lengur fyrir Indverja þar á
eyjunum. Nú megi þeir hypja sig.
Rígurinn milli þjóðarbrot-
anna tveggja hefur farið vaxandi
og er nú orðinn að alvarlegu
vandamáli.
Að frádregnum Havaíeyjum
eru Fijieyjar framþróaðasta
samfélag í eyjaheimi Kyrrahafs-
ins. Þar hafa verið blómlegar
sykurplantekrur frá því á árirn-
um fyrir aldamótin, ávaxtarækt
er þýðingarmikill atvinnuvegur
og námugröftur hefur verið haf-
inn, þótt í smáum stíl sé.
Plantekrurnar höfðu í för með
sér stóraukna þörf fyrir vinnuafl,
og þessvegna voru Indverjarnir
fluttir inn. Fyrst var til þess
ætlazt, að þeir yrðu sendir heim
eftir að ráðningartími þeirra var
útrunninn, en úr því varð ekki.
Og nú eru Indverjar orðnir
stærsta þjóðarbrot Fijieyja.
Beinlínis öll verzlunarviðskipti
eyjanna eru í þeirra höndum.
Upprunalega voru þeir því
sem næst þrælar hvítu mann-
anna, en nú eru þeir orðnir at-
hafnamenn af því tagi, sem hvert
þróunarland hefur flestu fremur
þörf fyrir. Það eru Indverjarnir,
sem standa undir sykuriðnaðin-
um. Það er ekki einungis, að
verkamennirnir í'þessum iðnaði
séu Indverjar, heldur stunda
menn af þeirri þjóð einnig sykur
rækt á jörðum, sem þeir taka
á leigu.
En þeir eru óvinsælir af öðr-
um eyjaskeggjum. Sjálfir telja
þeir sig ranglæti beitta og bera
kvíðboga fyrir morgundeginum.
Meðan nýi tíminn hefur smátt
og smátt verið að festa sig í sessi
á eyjunum, hafa frumbyggjarnir
lifað kyrrlátu lífi í þorpunum
sínum, fiskað í soðið fyrir einn
dag í einu, ræktað kókoshnetur
og aðra ávexti og grafið svolítið
upp af gulli þegar þörf hefur ver-
ið á reiðufé. Tilvera þeirra hef-
ur aldrei formyrkvazt af búk-
sorgum og þenkingum út af
morgundeginum. Það má segja
að þeir hafi lifað þægilegu og
áhyggjulitlu lífi; verið dæmi-
gerð suðurhafseyjaþjóð.
En nú hefur það runnið upp
fyrir mörgum fyrirmannanna í
þorpumnn, að fólkið hafi lifað
alltof fyrirhyggjulausu lífi og
látið hjá líða að koma mörgu
nauðsynlegu í verk.
Nú orðið sést þetta í næstum
hverju fijiísku andliti; menn
vilja fyrir hvern mun sýna og
sanna að þeir standi Indverjum
í engu að baki. Það er sem þessi
þjóð, sem til skamms tíma var
mjög frumstæð, hafi skyndilega
vaknað til lífsins; hún vill nú
láta til sín taka og hagnýta alla
þá möguleika og þau réttindi,
sem hún hefur. Og sennilega
vilja Fijimenn öllu framar
styrkja og leggja áherzlu á þá
aðstöðu, sem þeir hafa sem
frumbyggjar eyjanna og rétt-
mætir eigendirr þeirra.
Þær alvarlegu óeirðir, sem
brutust út 1960, voru kannski
fyrst og fremst afleiðingar þess-
arar vakningar. Verkföll voru
gerð, verzlanir voru rændar og
fólk drepið. Hvor aðilinn um sig
ásakaði Breta fyrir að taka svari
hins.
Fijimenn segja, að Indverj-
arnir arðræni eyjarnar efnahags-
lega, en Indverjarnir líta hins-
vegar á frumbyggjana sem let-
ingja, sem fyrst og fremst hugsi
um að hafa sem mest gagn af
striti Indverjanna.
Og stjórnin í Suva á fullt í
fangi með að leysa hlutverk sitt
af hendi þannig, að báðum að-
ilum líki. Frá báðum hliðum er
farið fram á skilning og hófsemi,
en hvorugir vilja gefa eftir.
Hinir innfæddu Fijimenn eru
nú í vaxandi mæli teknir að
neita að endurnýja leigusamn-
inga, sem gerðir hafa verið við
Indverja um ræktun á sykur-
plantekrum. Þetta er gert með
því fororði, að nú þurfi Fiji-
menn sjálfir við alls síns ræktar-
lands.
Margir indverskir smábændur
eiga því ekki annars úrkosta, en
að láta sér nægja einhvern magr-
an jarðarskika uppi í fjöllum, þar
sem þeir verða að leggja á sig
margra ára strit áður en þeir
geta átt von á fyrstu uppsker-
unni.
í borgum og bæjum eru það
hinsvegar Indverjarnir, sem
stjaka Fijimönnum til hliðar.
Þar eiga frumbyggjarnir fárra
kosta völ. Allar verzlanir eru
reknar af Indverjum, að frátöld-
um nokkrum stórum vöruhúsum,
sem eru í eigu Ástralíumanna,
allir leigubílstjórar eru Indverj-
ar, sömuleiðis allir handverks-
menn, götusóparar, strætisvagna-
stjórar og skraddarar.
Það er því orðið erfitt að brúa
það djúp, sem myndazt hefur
milli þjóðarbrotanna tveggja.
Flestir Indverjanna eru fædd-
ir á Fijieyjum og samfélag
þeirra þar á sér þegar nokkurra
kynslóða þróun að baki. Sú þró-
un hefur skapað sérstaka lífs-
hætti. Fiji-Indverjar eiga ekki
lengur margt sameiginlegt með
íbúum móðurlandsins.
En þó hafa þeir ekki ennþá
fullkomlega tekið upp siði og
háttu Vesturlandamanna. Hvað
þetta snertir eru þeir einhvers-
staðar miðja vega á milli Vest-
urlanda og Indlands. Þeir blanda
lítið blóði við hvíta menn og
frumbyggja og margir þeirra
tala ekki ensku.
Nú fer í hönd ráðstefna í Lun-
dúnum, þar sem rædd verður
framtíð þessara eyja.
— Við getum slakað á kröfum
okkar að vissu marki, segir einn
af leiðtogum Fijimanna, Ratu
T. T. Mara.
— Við krefjumst sömu mögu-
leika og réttinda og innfæddir
Fijimenn hafa, segir áhrifamik-
ill Indverji, A. D. Patel.
— Báðir aðilar verða að láta
vmdan, segir landsstjórinn á
Fijieyjum, Sir Derek Jakeway.
Hverjum ókunnum manni, sem
kemur til einhvers þorpsins á
Fijieyjum, þar sem frumbyggj-
arnir hafa þjóðlegar venjur í
heiðri, er fyrr eða síðar boðið
upp á kava, og það er eitthvað
áhrifamikið við þennan gamla
sið, sem felur í sér að gestm-inn
er boðinn velkominn. í stríði og
friði, við hjónavígslur, fæðingar
og jarðafarir voru kavaserimóní-
urnar og kavadrykkjan þýðingar-
meiri liður í lífi Fijimanna fyrri