Vikan - 23.03.1972, Síða 32

LAND HINNA FÖGRU
OG ANGURVÆRU AUGNA
Um menningu og þjóSlíf á Indlandi Myndir og frásögn: Sigvaldi Hjálmarsson
Tólf ára gömul Kerala-stúlka, en þær eru frægar fyrir
fegurð.
Ef menntaður Indverji væri
beðinn að gera í stuttu máli
grein fyrir kjarnanum úr menn-
ingu lands síns mundi hann
vafalaust nefna bókmenntirnar
einar. Ef hann færi að minnast
á dans, myndlist og tónlist
mundi hann gera það á þann
veg að vestrænum áheyrendum
fýndist hann gera þessar list-
greinar að eins konar hjálendu
bókmenntanna. Bókmenntirnar
eru einkum hetjusagnir, trúar-
rit, heimspeki og jafnvel vís-
indarit á forna vísu. Og í list-
um er viðfangsefnið mikið til
hið sama, en þar við bætist að
hinn indverski dans er háþróað
tjáningarform fyrir hugsun, því
rheð dansi má auðveldlega segja
sögu og láta í ljós skoðanir.
Myndskreytingar mustera segja
einnig helgisagnir og flytja
beinan trúarlegan boðskap, og
verður ekki betur séð en sinn
eina lærdóm hafi fjöldinn hlot-
ið með því að virða fyrir sér
höggmyndir og horfa á trúar-
aihafnir, þeir sem þess áttu þá
kost.
Löngunin til þess að gera sér
grein fyrir stöðu mannsins í
tilverunni og skýra eðli heims-
ins hefur verið sterk frá önd-
verðu í hinni indversku menn-
ingu. Heimspekin er hennar að-
all, og miðdepill heimspekinnar
er viðleitni til sjálfsþekkingar.
„Atmanam viddhi“ þekktu
sjálfið. En hugmyndin um ein-
ingu alls lífs er líka mikið áber-
andi, og þaðan er komin ahimsa-
kenningin, það að forðast að
gera oðrum lífverúm nokkurt
mein. Hinir fornu hugsuðir Ind-
verja glímdu þó einnig við önn-
ur viðfangsefni. Löngu fyrir
Krist, jafnvel 500—1000 árum,
voru þeir komnir lengra í ýms-
um greinum æðri stærfræði en
Grikkir komust nokkurn tíma.
Þeir munu hafa lært mikið í
stjörnufræði af Grikkjum, en
héldu þar áfram sem Grikkir
hurfu frá, og um 500 e.K. held-
ur indverskur stjörnufræðingur
því fram að jörðin snúist um
möndul sinn; hann kom einnig
með skýringar á sól- og tungl-
myrkvun.
Talið er nokkurn veginn ör-
uggt að um 90% af fólkinu hafi
fvrr á öldum ekkert af bókar-
mennt vitað, en hin tiltölulega
fámenr.a stétt lærðra manna
átti að baki eldfornar hefðir.
Öll hin fornu rit voru í ljóð-
um, jafnvel stærðfræðiformúlur
og vísindarit voru samin i
bundnu máli. Og sanskrít, hið
forna bókmál, skyldi borið fram
með tóni. Tónað er með þrem-
ur tónum og gilda strangar regl-
ui um, hvaða tónn fellur á hvert
atkvæði. Panditar eða sanskrit-
fræðingar nútímans, segja
þannig fram forna texta enn.
Hin elztu indversku bók-
menntaverk eru Vedaljóðin.
Telur Radhakrishnan, fyrrver-
andi forseti Indlands, í ritverki
sínu um indverska heimseki að
þau séu ekki yngri en frá 1500
f.K. Þessi ljóð urðu á nokkrum
öldum, eða jafnvel á svo sem
þúsund árum að þeim ritum,
sem hafa hlotið nafnið Veda-
bækur, en þeim fylgja hin svo
nefndu og víðkunnu Uþanisjöd.
Önnur rit, sem sterklega hafa
orkað á indverska hugsun, eru
hetjuljóðin: Rama Yana og
Maha Baratha.
Rama Yana greinir frá hinum
hrausta og skyldurækna kon-
ur.gi Rama og afrekum hans og
drottningu hans Situ er var svo
hrein að hún brenndi eldinn,
þegar hún gekk á bál.
Maha Baratha er talið lengst
allra Ijóða. Aðalsöguhetjan er
þar Sri Krishna. En kunnasti
hluti þessa mikla ljóðabálks er
Bhagavad Gita eða Hávamál
Indíalands sem eru hvort
tveggja í senn: hetjuljóð og eitt
áhrifamesta trúarrit Indlands.
Þessi rit geta að nokkru leyti
talizt tilraun til að samlaga ar-
íska hugsun þeim átrúnaði, sem
fyrir var meðal almennings i
landinu.
Rit Búddhatrúarinnar höfðu
djúp og varanleg áhrif á ind-
verska menningu, bæði fyrir
þær sakir, að mikill fjöldi fólks
játaði Búddhatrú öldum saman,
og þó ekki síður af hinu að
Hindúisminn tók smátt og smátt
kenningar Búddhadóms upp í
nýju formi, og gætir þeirra
einna mest i hinni svokölluðu
yoga-heimspeki og i Vedant-
ismanum sem mun vera þekkt-
ust grein indverskrar hugsunar
á Vesturlöndum. Vedantisminn
er eiginlega endurnýjunarstefna
þegar tekið er á ný að leita
sanninda i hinum elztu ritum
og endurmeta gildi þeirra, i
Vedubókum og þó einkum up-
anisjödunum. Stórvirkasti
frumkvöðull Vedantismans var
Shankara-charya, uppi um 600
e.K. En annars er Gautama
Búddha. sem uppi var um 500
f.K., vafalaust sá af nafngreind-
um andans mönnum úr ind-
verskri sögu, er mestum alda-
hvöi'fum hefur valdið i heim-
inum.
A hinum nýju indversku
rrálum eru nú til orðnar mikl-
ar bókmenntir, er á síðustu öld
hafa orðið fyrir áhrifum af
vestrænum bókmenntum. Þann-
ig er farið að rita skáldsögur
seint á siðustu öld. En hin
forna skóldhefð rikir enn, og er
ai'ðgreinanleg hjá frægasta
skáldi Indverja á þessari öld,
Rabin-Dranath Tagore.
Indverjar hafa löngum fært
rit sín í letur á pálmablöð, og
er sú list ekki aldauða enn, því
allt fram til síðustu aldamóta,
32 VIKAN 12.TBL.