Vikan - 15.05.1980, Blaðsíða 13

Skrifpúlt, ferðapúlt og skrrfborfl Jóns Sigurðssonar forseta. Jón vann við
standpúltið, notaði f erðapúltið á f erðalögum en hið eiginlega skrifborð var til
léttari skrifverka, bréfaskrifta til vina o.þ.h.
að forða blöðum og ritum frá ryki og
öðru drasli sem gat verið á gólfum svo
og til bess að hlífa ritaranum við gólf-
kulda.
Er kemur fram á 17. öld virðast eigin-
leg skrifborð, eins og við þekkjum þau,
verða til. Voru þau kölluð „bureau-plat"
eða flöt skrifborð og lýsir það hlutnum
vel. Þannig var t.d. skrifborð Loðvíks
14. en það var ekki notað við meiri-
háttar skriftir heldur frekar til þess að
undirrita tilskipanir og þess háttar. Eftir
daga Loðvíks (rókokkó) eykst ritmennt-
un kvenna verulega, með þeim afleiðing-
um að bréfaskriftir komast í tísku. Á
þessum tíma hefjast póstsamgöngur
enda hefur öldin oft verið nefnd bréfa-
öldin. Allar fínni konur tóku sig þá til og
vörðu vissum hluta dagsins, oft ekki
litlum, í það eitt að skrifa sendibréf og þá
varð nýtt húsgagn til — skattholið.
Skattholinu mátti læsa og þar með var
viðurkennt að konur ættu sín einkamál,
út af fyrir sig sem þær gætu læst — ofan
ískattholiðsitt.
Ekki líður á löngu þar til karlmenn
fara að koma sér upp viðlíka skrif-
borðum, nema hvað þau voru stærri
(að sjálfsögðu) og ofan á borðplötunni
skúffur. Skrifborð þessi voru miklu
hærri en þau borð sem við þekkjum nú
og mátti þá annað tveggja standa við
þau eða sitja á háum kolli.
Um daga Napóleons koma fram skrif-
borð sem einnig eru bókaskápar en þau
borð voru óhentug og stöldruðu stutt við
í sögunni. Á 19. öld koma svo fram tvö
ný stíleinkenni á skrifborðum. Klumbu-
stíllinn, sem gat af ser þau Ijótustu
húsgögn sem sögur fara af og jungenstilinn
(ungstíll), eiginlega uppreisn gegn
hinum fyrrtalda, en hann byggðist á
bognum línum. Skrifborð í þessum stíl
voru falleg en einhverra hluta vegna
voru þau ekki lengi í tisku.
Og svo gerist það! Upp úr fyrra striði
verður ritvélin algeng en það er einmitt
hún sem setur ritarann endanlega á
rassinn og það af svo miklum krafti að
ekki er fyrirsjáanlegt aðhann standi upp
í bráð. Afleiðingar þessarar þróunar má
Islendingar hafa verið ritþjóð frá fornu
fari, það hefur ekki farið fram hjá
neinum og enn erum við að státa okkur
af því. Þrátt fyrir það vitum við nútíma-
menn harla litið um það hvernig t.d.
Snorri Sturluson og félagar hans (því
hann hafði skrifara) fóru að því að festa
orð á „blað". Sátu þeir? Stóðu þeir?
Lágu þeir? Um þetta vitum við ósköp
litið og verðum þvi að reyna að ráða í
það sem var að gerast í kringum okkur á
þessum tímum.
Á snemmmiðoldum er algengast að
menn standi við skriftir en sitji aftur á
móti við lestur. Við skriftir stóðu menn
þá við há skrifpúlt sem einnig voru
notuð sem bókageymslur. Telja má
líklegt að lslendingasögurnar séu skrif-
aðar við slík púlt þar sem þær voru
skrifaðar í klaustrum og á höfðingja-
heimilum en fólk sem þar dvaldi samdi
sig gjarnan að siðum útlendinga. Þannig
er talið að mál hafi staðið allt fram á 16.
öld.
Standpúltið fer svo að láta undan á
endurreisnartímanum (15.-16. öld) og
þess i stað kemur lægra borð sem menn
sátu við. Ekki er púltið þó alveg úr
sögunni því á borðum þessum var haft
lítið púlt í þeim augljósa tilgangi að fá
réttan halla á lesmálið gagnvart auga.
Oft var pallur undir borðunum til þess
20. tbl. Vikan 13