Vikan - 10.03.1988, Blaðsíða 43

Vennum sá að við svo búið mátti ekki
lengur standa, fqr aftur á fund Roíf-hjón-
anna og sagði þeim að eitthvað yrði að taka
til bragðs. Væru þau fáanleg til þess að koma
heim og leyfa Lurancy að sjá þau? Ef til vill
gæti það með einhverjum hætti orðið til
góðs.
Fjórum dögum eftir að Lurancy kom
fjölskyldu sinni á óvart með því að tii-
kynna að hún væri Mary Roff komu Roff-
hjónin ásamt Minervu dóttur sinni í heim-
sókn til Vennum-fjölskyldunnar. Þegar þau
nálguðust á gangstéttinni, enn hálfa hús-
lengd undan, leit Lurancy upp og sá þau.
Hún spratt þegar á fætur og hrópaði: „Þetta
er mamma og systir mín Nervie!“ Þegar hin
raunverulega Mary Roff var lifandi hafði
hún alltaf kallaði eldri systur sína Nervie allt
frá því að hún gat sagt það.
Stúlkan fleygði sér nú í faðm frú Roff og
Minervu og gleðitárin streymdu niður kinn-
ar hennar. Konurnar komust í mestu vand-
ræði og vissu ekki hvernig þær ættu að snú-
ast við þessu. Hún var óskyld stúlka sem
hélt því fram að hún væri elskaður ættingi
sem þær vissu að var dáinn. En hún lét sig
það engu skipta og rabbaði við þær um
gamla vini og um fjölskylduna sem þær
hefðu verið að heimsækja þegar hún dó í
Peoría þrettán árum áður. Hún spurði um
litla bréfaöskju sem Mary Roff hafði fengið
að gjöf frá vinum sínum skömmu fyrir and-
lát hennar. Höfðu þær varðveitt bréfin?
Frú Roff, sem nú var komin í mikla geðs-
hræringu, fékk stunið því upp að þær hefðu
gert það. Stúlkan tók svo að þylja upp ýmiss
konar skilaboð úr sumum bréfanna og þeg-
ar frú Roff kom aftur heim þennan dag
komst hún að því að allt var jíað nákvæm-
lega rétt hermt.
Eftir þessa stuttu heimsókn tók Lurancy
að kreíjast þess að hún fengi að búa hjá Roff-
fjölskyldunni. En foreldrar hennar voru
þeirrar skoðunar að slíkt myndi verða byrði
á Roff-hjónunum ef þau tækju það í mál því
til þess væru sterkar líkur að Lurancy fengi
aftur ofsaleg geðveikiköst eins og læknarnir
höfðu spáð.
En Lurancy fékk vilja sinn og 11. febrúar
árið 1887 fór hún til þess að búa hjá Roff-
fjölskyldunni sem Mary Roff. Sjálf sagði hún
að þessi heimsókn myndi aðeins standa
fram í maímánuð því „cnglarnir", eins og
hún komst að orði, hefðu aðeins veitt henni
þann tíma.
Nú var spurningin þessi: Var þetta í raun
og veru hin eiginlega Mary Roff sem var að
heimsækja foreldra sína í gervi Lurancyar
Vennum? Og ef svo var hvar var þá hin
raunverulega Lurancy Vennum?
Sjálf var hún spurð að þessu og fullvissaði
stúlkan Roff-hjónin um það að hún væri í
raun réttri dóttir þeirra og hún myndi sanna
það. En hvað Lurancy Vennum viðvéki þá
væri hún annars staðar til lækninga og
niyndi koma aftur þegar hún væri búin að fá
bót meina sinna andlega og líkamlega. Og
þegar Lurancy væri reiðubúin að „koma
aftur“, eins og hún orðaði það, yrði Mary
Roff að víkja.
Eins og eðlilegt er vakti þetta allt saman
feikna athygli víða um land og talið
óhjákvæmilegt að það yrði rannsakað nánar.
Sjálfur skrifaði Stevens læknir ágæta bók
byggða á persónulegri þekkingu sinni á mál-
inu. Hún heitir W;itscka-undrið.
Annar maður og frægari sem einnig rann-
sakaði þetta óskiljanlega fyrirbæri og ritaði
ítarlega um það var sálfræðingurinn William
James. Og vitanlega var blöðum og tímarit-
um í og umhverfls Chicago tíðrætt um þetta
efni og var urn það ritaður fjöldi blaða-
greina.
Það sem er athyglisverðast af sannreynd-
um málsins er það að Lurancy Vennum lifði
lífl hinnar látnu Mary Roff hjá ættingjum
hinnar síðarnefndu og vinum. Öll skapgerð
stúlkunnar, hegðun og hátterni var í ná-
kvæmu samræmi við einkenni hinnar látnu
raunverulegu Mary Roff sem þessi stúlka
hafði þó aldrei kynnst eins og sýnt var hér
að framan.
Þegar frú Roff til dæmis tók fram bréfa-
öskjuna sem minnst var á seildist stúlkan
ofan í hana og dró þar fram dálitla hálsfesti
sem hún sagði frú Roff að hún hefði haft um
hálsinn eitt sinn þegar hún var lítil telpa af
því að hún var að fara í boð. Þetta var hverju
orði sannara. Þegar frú Roff spurði hana
hvort hún gæti munað hvenær þau höfðu
flutt til Texas (en það var árið 1857, þegar
telpan var ellefu ára) svaraði stúlkan um
hæl að hún myndi það mjög vel og sérstak-
lega að hún sá indíána meðfram Rauðá og
að hún lék sér við litlu dæturnar hennar frú
Reeders, sem voru samferðafólk íjölskyld-
unnar. Allt var þetta rétt. Þá lýsti hún einnig
ættingjum sem höfðu dáið síðan Mary Roff
lést og bar réttilega kennsl á myndir, nöfn
og ætterni vina Roff-fjölskyldunnar.
Þegar frú Roff lagði fram svokallaða koll-
húfu sem hin raunerulega Mary hafði átt tók
Lurancy hana þegar upp og sagðist kannast
við hana því hún hefði haft hana á kollinum
þegar hárið á henni var klippt stutt eftir al-
varleg veikindi. Eitt af því furðulegasta sem
hún gerði var að lýsa ítarlega í einstökum
atriðum jarðarför Mary Roff og rifjaði í því
sambandi upp smáatvik sem gerðist í her-
bergi frú Roff rétt fyrir athöfnina. Einu
manneskjurnar sem viðstaddar voru þegar
það gerðist voru foreldrar hinnar látu
stúlku og þeir höfðu aldrei minnst á þetta
við nokkurn mann.
Og þannig héldu þessi furðulegu fyrir-
bæri áfram að gerast dag eftir dag og viku
eftir viku. Að lokum þóttust Roff-hjónin
sannfærð um að stúlkan sem þau þekktu
undir nafninu Lurancy Vennum hefði með
einhverjum óskiljanlegum hætti vikið fyrir
dóttur þeirra sem var dáin fyrir mörgum
árum.
Stevens læknir var nú að vísu orðinn
ýmsu vanur í sambandi við þessi fyrirbæri
en þó brá honum í brún þegar Lurancy dag
einn spurði hann hvort hann kærði sig um
að fá fregnir af dóttur sinni Emmu. Þegar
læknirinn var búinn að ná sér eftir undrun-
ina kvaðst hann vitanlega feginn slíkum
upplýsingum. Þá sagði Lurancy honum að
Emma væri hamingjusöm, hún hefði nýlega
talað við sig og vildi láta foreldra sína vita
að henni liði vel en saknaði þeirra. Síðan tók
stúlkan að lýsa Emmu Angelíu Stevens sem
látist hafði í marsmánuði árið 1849. Lýsing
hennar var svo nákvæm að hún lýsti jafnvel
x-löguðu öri á kinn hennar þar sem hún
hafði verið skorin vegna blóðeitrunar.
En hvað sem því leið þá var tími stúlk-
unnar sem kallaði sig Mary Roff að renna út.
Þann 16. apríl 1878 sagði hún Roff-fjöl-
skyldunni að hún myndi nú bráðlega yfir-
gefa þau því Lurancy Vennum væri á bata-
vegi og kæmi aftur.
ann 7. maí 1878 kvaddi „Mary“ eins og
hún kallaði sig frú Roff á sinn fund og
var þá mjög hrygg. Hún sagði frúnni grát-
andi frá því að nú yrði hún brátt að kveðja.
Þannig sátu þær góða stund, samkvæmt frá-
sögn viðstaddra, en síðan fór „Mary“ að
skjáffa eins og af kulda. Þá féll hún fram yflr
sig eins og liðið hefði yfir hana og lá hreyf-
ingarlaus. Andartaki síðar opnaði hún augun
eins og undrandi og rugluð og sagði: „Hvar
er ég?“
Lurancy Vennum var aftur komin í líkarna
Lurancyar Vennum. En ekki stóð það þó
nema skamma stund að þessu sinni því aftur
virtist „Mary“ taka við og hélt hún því áfram
þangað til 21. maí. Klukkan ellefu þann dag
vék hún aftur að fullu og öllu fyrir Lurancy
Vennum, eftir að hafa kvatt ættingja og vini.
Þar eð „Mary“ hafði sagt Roff-hjónunum
nákvæmlega fyrir um tímann þegar breyt-
ingin yrði voru Vennum-hjónin viðstödd
þegar Lurancy opnaði augun og kom til
sjálfrar sín. Hún sagði foreldrum sínum að
henni fyndist hún hafa verið sofandi langan
tíma þótt henni hins vegar væri Ijóst að svo
væri ekki.
Ýmsir læknar komu og rannsökuðu fyrir-
bæri þetta frá ýmsum hliðum en hurfu á
braut aftur jafn ráðlausir og furðu slegnir
yfir því sem þeir höfðu komist að og aðrir.
í júlí 1878 lýsti Stevens læknir því yfir að
Lurancy væri búin að ná fúllri heilsu bæði
andlega og líkamlega. Síðar fékk hann bréf
ffá Lurancy þar sem hún þakkaði honum
þolinmæði hans og hjálp. Bréf þetta líktist
að engu því sem „Mary Rolff hafði skrifað,
hvorki að orðalagi né rithönd, þótt sömu
fingur hefðu haldið um pennann í báðum
tilfellum.
Lurancy Vennum varð falleg kona og gift-
ist Georg Binning bónda nálægt Watseka.
Þau fluttu til Rollingsýslu í Kansas og eign-
aðist hún ellefu börn. Árið 1940 var hún
enn lifandi í Kaliforníu, sjötíu og sex ára
gömul kona, sem ógjarnan vildi ræða við-
burði vissra fjögurra mánaða af æsku sinni,
þegar hún var vísundunum ráðgáta.
Sannanir í þessu máli liggja fyrir í stórum
stíl. Það sem hún gerði er vel vottfest en
hvernig og hvers vegna það gerðist er enn
óleyst ráðgáta.
r
Atuttugustu öld gerðist annað svipað
tilfelli í Bandaríkjunum sem mjög var
frægt. í tilfellinu sem hér hefur verið reynt
að lísa virtust sálir taka sér bústaði um tíma
í tveim ólíkum líkömum en í síðara tilfellinu
tók sami líkami í sig þrjár mismunandi og
gjörólíkar sálir til skiptis. Þannig að fram-
koma eins líkama sýndi þrjár gjörólíkar
manneskjur. Þessari veslings óbreyttu konu
tókst þó að lokum með skilningi og alúð sál-
fræðinga að bjarga sér úr þessum furðulegu
sálarkröggum. Þessu fyrirbæri eru margir Ts-
lendingar kunnugir því bæði var bók um
þetta þýdd á íslensku og síðar kvikmynduð
og sýnd hér á landi. Þetta er vitanlega Þrjú
andlit Evu. Þessa veslings konu iék í kvik-
myndinni hin ágæta leikkona Joanne Wood-
ward, eiginkona Ieikarans góðkunna Pauls
Newmans. Man ég ekki betur en hún fengi
óskarsverðlaunin fyrir frábæran leik í þess-
ari ágætu kvikmynd þar sem hún lék í sömu
fötum þrjár gjörólíkar persónur af snilld
sem seint mun gleymast.
Allt minnir þetta okkur á hina miklu visku
Shakespears þegar hann í sínu fræga leikriti
lætur Hamlet segja við Horas vin sinn:
„Fleira er til á himni og jörð en heimspekina
dreymir um.“
Frásagnir af slíkum sönnum fyrirbærum
ættu að verða hverjum hugsandi manni
verðugt umhugsunarefni.
VIKAN 43