Vikan - 26.08.1993, Qupperneq 22

▲ Þaö
mátti oft
hafa hraö-
ar hendur
í setn-
ingunni til
aö koma
nýjustu
fréttum á
prent í
tæka tíö.
Hersteinn
og Ásgeir
Ingólfsson
fyigjast
meö loka-
frágangi í
forsíöu
Vísis í
prent-
smiöjunni.
krónur og synir Jakobs Möllers
annað eins. Svo voru fáeinir aðrir
hluthafar sem koma lítið við sögu.
En í janúar 1953 sinnaðist Krist-
jáni við Björn og hætti án fyrir-
vara. Var ég þá einn ritstjóri í níu
ár en Víglundur Möller, skrifstofu-
stjóri Sjúkrasamlags Reykjavíkur,
skrifaði leiðara á móti mér við og
við. Ég hafði aldrei haft mikinn á-
huga á stjórnmálum en nú hög-
uðu atvikin því þannig að ég varð
einnig að sjá um þann þátt blaða-
mennskunnar. Þvi fylgdi meðal
annars að sitja reglulega fundi
þingflokks sjálfstæöismanna í Al-
þingishúsinu og voru þeir á marg-
an hátt fróðlegir en hér er ekki á-
stæða tii að lýsa þeim.
Skömmu síðar gerðist það að
iðnveldin fimm, sem ég kalla svo
að gamni mínu, Kristján Krist-
jánsson í Kassagerðinni, Magnús
Víglundsson sem rak nokkur fyrir-
tæki, Pétur Sæmundsen síðar
bankastjóri, Sveinn Guömunds-
son, lengstum kenndur viö Héöin,
og Sveinn Valfells, formaður Fé-
lags íslenskra iðnrekenda, föluð-
ust eftir bréfum Kristjáns og lágu
þau á lausu. Þegar eigendaskipti
höfðu orðið á þessum eignarhluta
í Vísi fór Ólafur Thors þess á leit
við mig að ég seldi ekki mín bréf
án þess að gefa Sjálfstæðis-
flokknum kost á þeim. Hann
óskaði hins sama við Möllers-
bræður. Féllumst viö allir á þessa
málaleitan hans.
En það var greinilegt að „iðn-
veldin" höfðu hug á aö kaupa
fleiri bréf í Vísi. Ég var einn góð-
an veðurdag beðinn um aö koma
á skrifstofu Fil sem var þá á
Skólavöröustíg 3 og þar sátu þeir
félagar flestir. Sveinn Valfells
hafði orð fyrir þeim og lýsti nauð-
syn þess að fulltrúar iönrekenda
næðu meiri áhrifum innan Vísis til
þess að efla aöstöðu iðnaðarins í
landinu. Fór hann að lokum fram
á það við mig að ég seldi þeim
félögum bréf mín. Ég svaraði þvi
til að ég hefði gefið loforö um að
selja öðrum bréfin og við það
mundi ég standa. Einhver fleiri
orö fóru okkar í milli en ég fór
skömmu síðar mína leið. Fáein-
um dögum síðar hreyföi einn
þeirra málinu á nýjan leik og haföi
verðmæti bréfanna þá aukist
nokkuð en allt fór á sama veg.
En brátt gerðist það sem átti
eftir að vega þyngst ( sambandi
við brottför mína frá Vísi. Björn
Ólafsson hafði ekki lengur sama
áhuga á blaðinu og áður og á-
kvað því að gefa Sjálfstæðis-
flokknum hluti sína í því. Ég
reyndi að fá hann til að selja
mér þá en málið var þá komið á
þann rekspöl að ekki varð aftur
snúið.
Á þessum tíma var mikil valda-
barátta innan Sjálfstæðisflokksins
eins og allir vita sem fylgdust
með stjórnmálum á þessum tíma.
Annars vegar var Bjarni Bene-
diktsson og hans fylgismenn og
hins vegar Gunnar Thoroddsen
og hans armur. Ólafur Thors hélt
flokknum saman og var nokkurs
konar sáttasemjari. Bjarni hafði
sitt málgagn, Morgunblaðið, og
nú fékk Gunnar sitt tækifæri þar
sem Sjálfstæðisflokkurinn átti nú
meirihluta I Vlsi. Hann varð sem
sé stjórnarformaður blaðsins.
Ég hafði aldrei verið aðdáandi
Gunnars Thoroddsens og var því
ekki réttur maður í ritstjórastól á
Vísi. Leiðaraskrif mín voru ekki
alltaf í takt við pólitískar áherslur
Gunnars Thoroddsens og því var
fljótlega settur aðstoðarritstjóri
mér við hlið til þess að túlka
kenninguna rétt. Ekki batnaði
máliö þegar leiöararnir urðu mis-
vísandi eftir því hvor ritstjóranna
skrifaði þá. Var því taliö nauðsyn-
legt aö ég hyrfi á braut frá Vísi.
Ólafur Thors var í hlutverki sátta-
semjarans og vildi fá mér nýtt
starf en ég hafði ekki áhuga á
slíkri hjálp og ákvað að bjarga
mér á eigin spýtur.
Þótt þetta hafi verið talsverð
barátta og leiöindi á sínum tíma
varð það mér til góös, eins og oft
vill veröa, þvi að nokkru síðar
stofnaði ég almannatengslafyrir-
tæki Ritverk sf. en um það hafði
mig lengi dreymt."
KJÓRDÆMISBLAD,
KVIKMYNDIR OG
SITTHVAÐ FLEIRA
- Hvað tók svo við þegar þú varst
hættur hjá Vísi?
„Það var ekki búiö að ganga
frá málefnum Vísis og mín þegar
mér var þoöiö starf og það var af
hálfu tveggja þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins, Sigurðar Ágústs-
sonar I Stykkishólmi og Jóns
Árnasonar á Akranesi sem voru
hinir mætustu menn. Starfiö var
að sjá um útgáfu á kosningablaði
Sjálfstæðisflokksins í Vestur-
landskjördæmi, sem nær frá
Hvalfirði vestur I Gilsfjörð. Hafði
ég aðsetur í hótelinu á Akranesi
og fór víða um kjördæmið til að
tala viö stuðningsmenn flokksins
og aðra. Við þetta starf naut ég
góðrar aðstoðar Sverris Sverris-
sonar skólastjóra á Akranesi og
Braga Þórðarsonar prentara sem
varð síöar umsvifamikill bókaút-
gefandi og mektarmaður á Skag-
anum. Ég heyröi það haft eftir
Þorvaldi Garðari Kristjánssyni,
sem var frambjóðandi í Vest-
fjarðakjördæmi, að þetta blað
okkar hefði verið besta kjör-
dæmablaðið sem gefið hefði ver-
iö út af Sjálfstæðisflokknum fyrir
þessar kosningar.
Meöan ég var enn viöloðandi á
Akranesi barst mér starfstilboö
frá Upplýsingaþjónustu Banda-
ríkjanna. Tók ég því boði þar eð
þar réðu menn sem fylgdust með
því sem gerðist hjá Reykjavíkur-
blöðunum og vissu því vel hvern-
ig allt var í pottinn búið.
Um það bil sem ég hætti þar á-
kvað ég að gera tilraun til að
hleypa af stokkunum almanna-
tengslafyrirtæki. Þetta var árið
1966 og við hjónin vorum þá ný-
flutt í nýtt hús, „inn á beran múr-
inn“ eins og oft er komist að orði.
Ég efndi samt til blaðamanna-
fundar heima þótt aðstaða til
þess væri erfið. Þangað komu
menn frá útvarpinu og blööunum
og tóku þeir allir þessu nýmæli
vel.
Þetta gekk mjög vel því að
margir höfðu þörf fyrir slíka þjón-
ustu. Einna erfiðast fannst mér
að veröleggja vinnuna þar sem
ég vissi ekki við hvað ég átti að
miða. Það kom meira að segja
fyrir að sumir töldu ástæðu til
borga meira en ég setti upp þar
sem þeir töldu verðið allt of lágt.
Þetta var aldrei hugsað nema
sem fjölskyldufyrirtæki en sem
dæmi um verkefnafjölda unnum
við hjónin oft frá klukkan sjö á
morgnana til miðnættis fyrstu árin
til þess að fullnægja óskum viö-
skiptavina. Á sumrin fengum viö
svo aðstoð barna okkar þegar
þau voru í skólaleyfum og mikiö
var að gera.
Eftir þennan blaðamannafund
þurfti ég aldrei að auglýsa því að
verkefnin streymdu inn. Fyrsta
verkefni Ritverks var fyrir Iðnað-
armannafélagið í Reykjavík
vegna hundrað ára afmælis þess,
bæði alls konar skrif og undirbún-
ingur á afmælinu. Þá ákváðu
danskir eplaútflytjendur að hefja
sókn á íslenskum markaði, kost-
uðu til þess talsverðu fé og kom
landbúnaöarráðherra Dana hing-
að til lands í tilefni af þessu. Ég
sá um framkvæmdir hér ásamt
Sverri Kjartanssyni sem þá rak
Auglýsingaþjónustuna við Lauga-
veginn. Annað skemmtilegt verk-
efni, sem Ritverki var faliö, var að
vinna fyrir undirbúningsnefnd
hægri umferðar. Síðar kom svo
undirbúningur fyrir sjávarútvegs-
sýningu - íslendingar og hafið -
og söfnun auglýsinga í sambandi
við hana og auðvitað margt fleira.
Um líkt leyti byrjuðu kvik-
myndahúsin að láta setja texta á
myndir sínar vegna samkeþþn-
innar af hálfu sjónvarpsins og
það æxlaðist þannig að þegar
Auöunn Hermannsson, forstjóri
Laugarásbíós, bað mig aö taka
þetta að mér fyrir sig þá fylgdu öll
hin I kjölfarið þótt samkeþþni
þeirra í millum væri hörð. Kvik-
myndahúsin I Reykjavík voru þá
átta talsins en þetta varð mér
brátt ofviöa svo að ég losaði mig
við eitt þeirra.
Rétt er að geta þess aö ég var
orðinn vanur vinnslu kvikmynda-
texta áður en ég fór að vinna fyrir
kvikmyndahúsin. Þar var Iðnaðar-
málastofnun íslands á undan.
Forstjóri hennar var Sveinn
Björnsson verkfræðingur, sem nú
er forstjóri SVR. Hann lét IMSÍ
gera og dreifa fjölmörgum
fræöslumyndum um verkleg efni
og þýddi ég og flutti skýringar-
textana.
Upplýsingaþjónusta Bandaríkj-
anna lét einnig þýða og setja
texta á fjölmargar frétta- og
fræöslumyndir um margvísleg
efni og fór ég margar ferðir til
Kaupmannahafnar, þar sem
tæknileg vinna fór fram, áður en
ég réð mig til stofnunarinnar sem
fyrr segir."
RITSTÖRF OG ÞÝÐINGAR
- Hvað eru það orðnar margar
bækur sem þú hetur þýtt?
„Ég hef nú ekki tölu á þeim
lengur. Ég skrifaöi þetta hjá mér
samkvæmt ritaukaskrá Lands-
bókasafnsins þangað til fyrir tölu-
vert mörgum árum en þá voru
þær orðnar meira en þrjú hundr-
uð. Eitt árið þýddi ég sjö bækur
og Margrét vélritaði þær allar. Þá
var tölvuöld ekki gengin í garð.
Ég hafði fengið svo slæma sina-
skeiðabólgu að ég varð að draga
saman seglin við ritvélina og þá
fór ég að tala inn á „diktafón". Ég
held að ég sé núna með fjórða
tækið af þessu tagi sem ég hef
átt um dagana.
Það fyrsta var af allra elstu
gerð og þar var aðalatriöiö hólkur
meö vaxi og afspilunin fór fram á
öðru stóru tæki. Segulbönd eins
við þekkjum þau núna komu ekki
á markaðinn fyrr en miklu síðar.
Ef ég ætti að nefna einhverjar
þeirra bóka sem ég hef fengist
við þá er þar á meðal Sjálfsævi-
saga Vilhjálms Stefánssonar
landkönnuðar, eins frægasta ís-
lendings sem um getur. Hann var
fæddur og uppalinn vestanhafs
og bjó þar alla tíð. Hann kom að
minnsta kosti einu sinni til íslands
og fór þá til dæmis vestur I Mela-
sveit en þar var meðal annars
kirkjugarður sem sjórinn var
smám saman að brjóta og
gleyþa. Stóðu sumar líkkistnanna
út úr moldinni þar sem sjórinn var
ágengastur. Vilhjálmur var mann-
fræðingur og vildi framkvæma
mælingar á beinum manna en
sumir hér hneyksluðust mjög á
því að hann skyldi vera að safna
mannabeinum til að flytja úr landi!
Ég þýddi líka mjög skemmtilega
og fróðlega bók eftir danska
heimskautakönnuðinn Peter
Freuchen. Hún heitir Heimshöfin
sjö. Einnig mætti nefna Jörund
hundadagakonung eftir Rhys
Davis. Var það fyrsta bókin sem
Bókfellsútgáfan gaf út og seldist
upp á örstuttum tíma. Að lokum
er rétt að bæta við Orrustunni um
Atlantshafið eftir Donald Mclntyre
en hún seldist einnig upp á mjög
skömmum tíma.
Ég ritstýrði líka nokkrum bók-
um í flokknum „Faöir minn...“, til
dæmis Faðir minn læknirinn og
Faðir minn presturinn sem
Skuggsjá I Hafnarfiröi gaf út. Þá
skráði ég tvær endurminninga-
bækur, annars vegar Lifað og
22 VIKAN 17. TBL. 1993