Vikan - 01.12.1996, Qupperneq 27

áfram að banka í tennurnar
á henni. Þegar það þýddi
ekki tróð hún slöngunni inn í
nefið á henni og hellti inni-
haldi súpuskálarinnar ofan i
slönguna. Mamma gat enga
björg sér veitt, í náttkjólnum
og grindhoruð eins og Au-
schwitzfangi. Ég hljóp út úr
stofunni til skrifstofu yfir-
læknisins sem var kona. „í
guðanna bænum, hjálpaðu
móður minni!" hrópaði ég í
örvæntingu.
„Við gerum allt sem við
getum,“ sagði hún með upp-
gerðaralúð.
„Hjálpið henni til að deyja“.
„Við erum ekki morðingj-
ar,“ sagði hún og hækkaði
róminn.
„En mamma hefur sjálf
sagt þér að hún vilji deyja!
Hjálpaðu henni!"
„Þessu samtali er lokið."
Um þessar mundir voru
víða um heim mikiar umræð-
ur í gangi um líknardráp en
enginn komst að neinni nið-
urstöðu. Virtir vísindamenn
og læknar komu oft fram í
fjölmiðlum og sögðust vera
hlynntir líknardrápi. í (srael
var líknardráp með öllu
bannað. Þar voru ungir
menn sendir með bestu
samvisku á vígvellina til að
deyja meðan aldrað fólk var
látið þjást vikum, mánuðum,
árum saman. Mér fannst það
ómannúðlegt. Þannig var
móðir mín pyntuð í sex vikur,
hendur hennar bundnar svo
hún sliti ekki næringarslöng-
una úr sér. Á hverjum degi
sögðum við pabbi hvort við
annað: „Nú hlýtur þetta að
fara að taka enda. Hjartað
fer að gefast upp,“ en það
hélt áfram að slá gegn vilja
hennar.
Ég var alla morgna hjá
mömmu og eftirmiðdagana á
sjúkrastofu Rigmor. Tura
kom síðan til ísrael en tók
ekki í mál að fara á spítalann
og sjá mömmu svona. Hún
var orðin hræðileg ásýndum
og ekkert var fallegt við hana
nema augun.
Síðustu nóttina, sem hún
lifði, var nál svo illa komið
fyrir í hendi hennar að hönd-
in bólgnaði upp. Eitthvað
brast í mér. Ég þoldi ekki að
horfa upp á niðurlægingu
þessarar mikilhæfu konu
sem var allt sitt líf svo stolt,
svo sjálfstæð, svo tíguleg og
stjórnsöm. Ég stökk upp af
stólnum og hljóp út úr
sjúkrastofunni og öskraði á
hjúkrunarkonuna að koma
nýrri nál fyrir. Ég settist á
ganginn og reri fram í gráð-
ið. Tár mín voru gjörsamlega
þorrin.
Þann 29. desember 1976
fékk móðir mín endanlega
hvíldina. Um leið og hringt
var í mig frá spítalanum til
að tilkynna mér lát hennar
ók ég tafarlaust til líkhússins.
Gyðingar hafa þann háttinn
á að þeir þvo líkin, fjarlægja
gervitennur, taka af hinum
látnu alla skartgripi og leggja
þá síðan til í kistu svo að að-
standendur geti kvatt þá
hinstu kveðju.
Ég fjarlægði líndúkinn af
andliti móður minnar og bað
hana í huganum um að fyrir-
gefa mér fyrir að hafa sent
hana á spítalann. Ég vonaði
að ég fengi að sjá andlit
hennar friðsælt í dauöanum.
En andlitið sem blasti við
mér var hryllilegt ásýndum.
Munnurinn var eins og hola
án tannanna og hún minnti
mig á lík úr fangabúðum
nasista. Annað augað var
lokað, hitt opið og starði á
mig fullt ásökunar.
Ég fór heim til föður míns.
Við föðmuðumst án þess að
segja orð. Hann lagði sig og
gat loksins sofnað örlitla
stund. Eftir svefninn varð
hann aftur sá dásamlegi,
raunsæi og óeigingjarni
maður sem ég hafði alltaf
þekkt. Hann gerði strax ráð-
stafanir til að fá læknishjálp
við veikindum sínum og við
fórum að huga að jarðarför
mömmu.
Ég skreytti gröf hennar í
kirkjugarðinum í Holon með
fallegum steinum úr eyði-
mörkinni og pabbi keypti sér
legstað við hlið hennar.
Tura harðneitaði að fara
að gröf hennar og skrifaði
mér síðar frá Brockwood að
hún væri alfarið á móti
kirkjugörðum og jarðarför-
um.
Nokkrum vikum eftir lát
mömmu fór ég í kirkjugarð-
inn til að leggja blóm á gröf
hennar. Vetrarsólin lýsti að-
eins upp þennan kuldalega,
gráa dag og ég lagðist endi-
löng á gröfina sem var ætluð
föður mínum, beindi sjónum
til himins og lét minningarnar
um mömmu streyma um
mig. Skyndilega kom vörður
hlaupandi til mín og hrópaði:
„Helgispjöll, helgispjöll!" Ég
reis á fætur í skyndi og hijóp
út úr kirkjugarðinum. Ég
treysti mér ekki til að fara
þangað lengi á eftir.
Þegar árið 1977 gekk f
garð skildi ég varla að ég
væri enn uppistandandi eftir
þetta erfiða ár. Ég hafði lent í
hræðilegri ástarsorg og
reynt að svipta mig lífi, besta
vinkona mín, Rigmor, hafði
lent í bílslysi og ég hafði
misst móður mína. Sektartil-
finningin gagnvart henni var
svo yfirþyrmandi að ég leit-
aði til geðlæknis. Hann lét
mig hafa bók eftir franska rit-
höfundinn Romain Gary sem
einnig hafði átt stjórnsama,
lettneska gyðingamóður og
misst hana áður en hann
varð frægur. Með hjálp geð-
læknisins reyndi ég að skilja
hvílík áhrif stjórnsemi móður
minnar hefði haft á mig. Það
er ekki gott að vera elskaður
og dýrkaður svona ungur.
Ofurást hennar á mér og
það traust, sem hún bar til
mín, hafði lagt á mig þunga
byrði sem mér fannst enn
þyngri nú þegar hún var lát-
in. Mér leið eins og ég hefði
gengið að brunni og drukkið
allt sem í honum var, aðeins
til að skilja að brunnurinn var
hillingar. Mér fannst skelfi-
legt að móðir mín skyldi
deyja áður en ég hefði náð
takmarkinu sem hún krafðist
af mér og að þessu síðustu
ár hefði hún orðið vitni að
því að ég var á hraðri niður-
leið.
Mér varð hugsað til bresku
skáldkonunnar Sylviu Plath
og móður hennar sem gaf út
bréf þeirra eftir dauða Sylviu.
Eins og ég var Sylvia skap-
heit og ástríðufull og bréfa-
skipti þeirra minntu mig á
bréf okkar mömmu sem hún
hafði geymt í glerskápnum
öll þessi ár með það fyrir
augum að birta þau síðar.
Ég las milli línanna að Sylvia
hefði fundið á sér að hún
hefði náð markinu og kæm-
ist ekki lengra og að hún
fyndi þungann af niðurförinni
læsast um sig. Þess vegna
svipti hún sig lífi. Frændi
minn frá Suður-Afríku sagði
mér að mamma hefði trúað
honum fyrir því skömmu áð-
ur en hún lést að hún hefði
séð eftir að hafa ýtt mér út á
listabrautina þegar hún sá
hvað það reyndist mér erfitt.
Hún skildi um síðir að líf
listamannsins var ekki það
frelsi sem hún hafði óskað
eftir að yrði mitt hlutskipti
heldur eilíft streö. Hún hafði
aldrei minnst á þetta við mig.
Ég eyddi fjórum dögum
vikunnar í íbúðinni á Zaiman
Schne’úrgötu hjá pabba og
hinum þremur í íbúð minni í
Jerúsalem. í hvert skipti,
sem ég kom til pabba, fannst
mér eliin læsa í mig klónum
og leggjast á mig eins og
mara. Pabbi var ákaflega
einmana, bitur og óham-
ingjusamur og vildi helst
vera einn. Ég vissi ekki
hvernig ég ætti að fara að
því að hugga hann og ég ótt-
aðist um hann einan í íbúð-
inni. Hann og Tura voru það
eina sem ég átti eftir.
Ég fór aftur út í eyðimörk-
ina til að hitta bróður Marks.
Þegar ég var að tæma her-
bergi móður minnar fann ég
portrett sem ég hafði málað
af mér, Mark og sonum hans
tveimur. Ég treysti mér
hvorki til að geyma verkið né
eyðileggja það svo ég bað
hann um að geyma það fyrir
mig.
Ég tólc þó bjargföstu
ákvörðun að láta
aldrei fara ffyrir mér
eins og henni; verða
aldrei gömul, bjarg-
arlaus, upp á aðra
komin og Turu til
byrði. Ég vildi ekki
missa sjálfsvirðing-
una.
Tómið, sem mamma skildi
eftir sig, var óendanlega
stórt. Þótt hún væri tlu árum
eldri en faðir minn höfðu þau
verið gift í þrjátíu ár. Hún
gerði mig að listakonu og nú
þegar hún var horfin frá mér
spurði ég sjálfa mig fyrir
hvern ég ætti núna að mála.
Hræðilegt, ásakandi andlit
hennar í dauðanum sótti á
mig jafnt í vöku sem draumi.
Ég tók þá bjargföstu ákvörð-
un að láta aldrei fara fyrir
mér eins og henni; verða
aldrei gömul, bjargarlaus,
upp á aðra komin og Turu til
byrði. Ég vildi ekki missa
sjálfsvirðinguna. Ég sór þess
eið að falla fyrir eigin hendi
sjötíu og fimm ára gömul að
aldri. □
4. TBL. 1996 VIKAN 27