Vikan - 01.12.1996, Blaðsíða 58

TILFINNINGAR
VELLÍÐUNAR EÐA
VANLÍÐUNAR
Við verðum flest að hafa
allt of mikið fyrir hversdags-
leikanum og sökum þess
m.a. erum við á eilífum þeyt-
ingi og sífellt spennt og
streitufull. Það þarf ró og
kyrrð til þess að geta eignast
gott samband við innra líf
sitt. Hugboðin eru partur af
innri upplifunum sem koma
og fara og gera ekki boð á
undan sér. Þau geta boðið í
eðli sínu staðreyndir um
sigra og ósigra ekkert síður
Hugbod tengjast
skynjunum sem
eru að gerast
eða munu gerast
og sagan sýnir
það að oftar en
ekki ef hugboð-
unum hefur ver-
ið fylgt eftir þá
hefur verið hægt
að koma bseði í
veg fyrir óhöpp
og tjón
en að þau tengjast oft von-
um okkar og vonbrigðum.
Það er ógjörningur að panta
slíka reynslu fyrirfram. Hún
kemur yfir okkur fyrirvaralítið
og henni fylgja misflóknar til-
finningar vellíðunar eða van-
líðunar. Allt eftir því í hverju
hugboðið flest og á hvaða
staðreyndir það vísar þegar
betur er að gáð.
ÓÞÆGILEG
HUGHVÖRF HUGBOÐA
Algengustu hugboð sem
við fáum varða okkar nán-
ustu og þær aðstæður sem
við tengjumst og lifum í. Ekki
er óalgengt að við eins og
skynjum t.d. mögulega
hættu fyrirfram og þá er mik-
ilvægt að við bregðumst við
þeim hughrifum umsvifa-
laust. Eins vísa hugboð okk-
ur gjarnan leið að óvæntum
eða langþráðum sigrum. Við
munum þó flest betur þau
hughvörf hugboða sem hafa
tengst óþægindum eða ótta.
Það á nefnilega sama við
með hugboðin eins og hefð-
bundna reynslu að það, sem
veldur okkur uppnámi og
skelfingu einhverra hluta
vegna og fellur undir örðuga
reynslu, grefur sig einhvern
veginn inn í sálarlífið og
geymist þar.
ÓVÆNT REYNSLA f
MIÐRI MATSELD
Fyrir mörgum árum upp-
lifði ég þegar ég var stödd
við matseld í eigin eldhúsi
mjög magnað hugboð. Það
var komið kvöld og mikill erill
var í blokkinni sem ég bjó í.
Tilfinningin, sem greip um
sig í huga mínum allt í einu í
miðri steikingaratrennu, var
óttablandin og óþægileg. Ég
skynjaði mjög sterkt mikla
hættu yfirvofandi. Mér fannst
undir öllum kringumstæðum
að ég ætti að fara fram á
gang, sem var langur og
dimmur, og leita einhvers
sem væri í hættu staddur.
Ég ýtti þessari tilfinningu
lengi vel frá mér en hún
magnaðist frekar en ekki. Að
lokum lét ég undan þessum
vaxandi innri þrýstingi ótta
og áhyggna. Ég tók af mér
svuntuna og hálf hljóp út úr
eldhúsinu og fram á gang-
inn. Þegar þangað var komið
var engan að sjá í fljótu
bragði en óttatilfinningin
magnaðist. Ég fann fyrir
óskiljanlegri hættu.
GRÁTUR OG LÍTILL
FÓTUR
Ég ákvað að labba eftir
ganginum og kanna aðstæð-
ur betur. Þegar ég var komin
að bruna- og neyðarsvölum
blokkarinnar fann ég skelf-
inguna eflast en sá ekki neitt
markvert. Þegar ég svo
þrúguð af ótta og vanlíðan
opnaði út á svalirnar sá ég í
lítinn fót sem hékk innanvert
á svölunum uppi á þriðju
hæð en afgangur líkamans
var götumegin handriðsins.
Ég sá þegar ég gekk nær að
drengur um það bil þriggja til
fjögurra ára hafði prílað upp
á handriðið og lafði einungis
á lærinu á handriðinu. Hann
var hágrátandi en gat sig
hvergi hreyft. Hann virtist
skynja þó lítill væri að hann
væri í hættu staddur og var
þess vegna hræddur.
FÁRÁNLEG
TILFINNING BJARGAÐI
MANNSLÍFI
Ég læddist að honum og
greip þéttingsfast í fótinn
sem sneri inn á svalirnar og
kippti drengnum í einu hand-
taki inn á svalargólfið án
orða eða athugasemda.
Þegar drengurinn, sem var
bæði hræddur og þreyttur,
áttaði sig á því að hann var
kominn í öruggt skjól grét
hann ennþá hærra, enda
óvíst hvað hann hafði verið
lengi í þessari skelfilegu
klemmu fullur ótta og ör-
væntingar. Mín tilfinning
áhyggna og ótta var horfin.
Ég þakkaði Guði fyrir það að
hafa borið gæfu til þess að
fara eftir, að því er mér
fannst í fyrstu, fáránlegum
tilfinningum hugboðs sem
greinilega átti við rök að
styðjast þegar til kom. Ég er
enn þann dag í dag sann-
færð um það að ég hafi með
því að fylgja þessum óræðu
dulrænu skilaboðum bjargað
lífi þessa litla drengs. Hug-
boðið um hættuna, sem var
yfirvofandi frammi á gangin-
um, reyndist rétt metið.
FYRIRVARALAUS
REYNSLA
Varðandi þetta hugboð þá
má segja að ég hefði getað
með mikilli fyrirhöfn, ýtt því
frá mér ef ég hefði reynt það
og afneitað þessum óþægi-
legu skynjunum og, að því er
virtist, fráleitu í fyrstunni. Oft-
ar en ekki tengjast hugboð
hættum sem einhver er í.
Þessi reynsla mín er ein af
mýmörgum sem ég hef upp-
lifað varðandi hugboð fram
að þessu. í dag hugsa ég
mig tvisvar um áður en ég
reyni að láta eins og ég hafi
ekki fundið fyrir þeim hug-
hrifum eða skynjunum sem
koma fyrirvaralaust yfir mig
og venjulegast reynst fyrir-
boðar atvika eða aðstæðna
sem ég hef þurft að takast á
við og vinna á eða í.
ÁRÍÐANDI SKILABOÐ
Forsendur og tilgangur
hugboða er margbreytilegur
og þau þurfa alls ekki að
tengjast neikvæðri atburða-
rás eða reynslu. Mörg okkar
hafa eins skynjað mögulega
sigra og hentugar, jákvæðar
aðstæður fyrirfram. Vandi
okkar flestra er þó að við er-
um ekki ýkja þjálfuð í því að
meta þessar sérkennilegu
og, oftast í fyrstunni, nánast
órökrænu tilfinningar skynj-
unar sem við getum orðið
fyrir án þess að skilja hvað
þær þýða. Best er ef við eins
og finnum eitthvað á okkur,
sem fylgja óþægilegar eða
þægilegar tilfinningar, að við
reynum að áiykta í hverju
þær liggi og hverju þær
tengist og þannig þreifa okk-
ur áfram með þær til þess að
geta sett þær upp í rökræn-
an búning og þannig brugð-
ist rétt við þeim. Það verður
þó að viðurkennast að þótt
við reynum þetta tekst okkur
alls ekki alltaf að finna út um
hvaða mál skynjunin sýnst.
Það er þó staðreynd að eftir
þessum sérstöku skynjunar-
leiðum óvæntra hugboð geta
opinberast okkur áríðandi
skilaboð og tækifæri. Margur
hefur forðað sér og sínum
frá tjóni og skaða með því
að átta sig á hvers kyns fyrir-
boðum fyrirfram ekkert síður
en að hafa höndlað hamingj-
una eftir þessum sérstöku
en leyndardómsfullu leiðum
staðreynda.
HELTEKIN OG HISSA
Við sjáum síðan mörg eftir
á af hverju slíkar tilfinningar
hafa heltekið okkur. Alltaf
verðum við jafn hissa þegar
eftir á kemur í Ijós að hug-
boðin okkar eiga við rök að
styðjast og búa yfir ákveðn-
um sannleika. Það segir sig
sjálft að ef að við erum gripin
ónotatilfinningu sem er stað-
bundin og tengist ekki lífi
okkar og tilveru þá eru líkur
á að þær séu utanaðkom-
andi og tengist einhverri at-
burðarás. Algengast er að
þessar tilfinningaskynjanir
tengist staðreyndum sem
reynast fyrirboði einhvers
sem viðkemur framtíðinni
eða liggur í loftinu sem þarf
að takast á við umsvifalaust.
LEIÐINLEG OG
ÓSANNGJÖRN
Mörg okkar kannast við
það ef við erum nálægt fólki
sem við höfum ekki verið
samvistum við áður að við
getum fengið einhvert hug-
boð þess að viðkomandi sé
varhugaverður. Venjulegast
ýtum við slíkum ónotum frá
okkur við þessar aðstæður á
þeirri forsendu að við meg-
um ekki vera leiðinleg eða
ósanngjörn við viðkomandi.
Við reynum að láta eins og
ekkert sé og umberum þann
sem í hlut á þrátt fyrir andúð
og óhug sem við erum hald-
in gagnvart honum. Eftir á
að hyggja verðum við flest
þess áskynja að upphaflegt
58 VIKAN 4. TBL. 1996