Vikan - 01.12.1996, Blaðsíða 78

Papúa Nýja-Gínea er
oft kallað land and-
stæðnanna. Það er
talið eitt ríkasta land í heimi
- ekki á mælikvarða Iffs-
gæðakapphlaupsins heldur
hvað varðar náttúruauðæfi
eins og gull, kopar, olíu og
harðviðarskóga. Þjóðin, sem
byggir landið, hefur ekki enn
náð að nýta þessi auðæfi
nema að litlu leyti, öfugt við
erlend stórfyrirtæki sem
njóta þess sem landið hefur
upp á að bjóða og skilja mis-
mikið eftir sig. Við ferða-
manninum blasir bæði fá-
tækt fjöldans og auðlegð
fárra útvaldra en gaddavír-
inn skilur á milli þeirra sem
hafa meira en nóg og þeirra
sem minna eiga.
Port Moresby er höfuð-
borg Papúu Nýju-Gíneu og
þangað streymir fólk hvað-
anæva að af landinu í von
um betra Iff og vestræn lífs-
gæði. Sumir koma úr frum-
skóginum þar sem tíminn
hefur staöið kyrr í þúsundir
ára og viðbrigðin eru oft mik-
il. Þeir ganga berfættir dög-
um og jafnvel vikum saman
eftir skógarslóðum yfir fjöll
og dali til að komast niður á
malbikaðan þjóðveginn og
eftir honum inn í gaddavfrs-
varin úthverfi borgarinnar.
En draumurinn um vestrænu
lífsgæðin er tálsýn ein því í
Port Moresby er litla vinnu
að fá fyrir ómenntað sveita-
fólk og húsnæði er einnig af
skornum skammti. Sumir
gera sér að góðu að sofa
undir berum himni en flestir
fá inni hjá ættingjum sem
búa í „shanty town", hrörleg-
um kofahverfum sem um-
kringja borgina á alla vegu.
Papúa Nýja-Gínea er stór-
kostlega fjölbreytt land og
gaddavírsborgin Port Mores-
by gefur engan veginn rétta
mynd af þeim ævintýraheimi
sem þar er að finna. í land-
inu búa yfir 700 ættbálkar
sem hver á sína eigin sér-
stöku menningu. Sumir
þessara ættbálka líkjast öðr-
um Suðurhafseyjabúum, eru
Ijósbrúnir á hörund og minna
á okkar klisjukenndu ímynd
af Hawaiibúa í fullum blóma-
skrúða. Aðrir eru biksvartir á
hörund og minna á frum-
byggja Ástralíu þótt skyld-
leikinn sé sjaldan líffræðileg-
ur eins og DNA próf hafa
sannað. Þarna býr svartasta
fólk f heimi, einnig dverg-
vaxnir pygmýar og sumir
segja að enn eigi eftir aö
„uppgötva" þjóðflokka sem
leynist djúpt inni í frumskóg-
um landsins.
Það má fullyrða að til sé
ekkert land sem saman-
stendur af jafn mörgum ólík-
um þjóðflokkum og Papúa
Nýja-Gínea. í landinu eru
alls töluö yfir 800 tungumál,
auk ensku, sem er stjórn-
sýslumálið, og pidgin sem
mætti kalla þjóðtungu lands-
ins. Tungumálaflóran gerir
það að verkum að flestir
landsmenn þurfa að kunna
tvö eða þrjú tungumál, þ.e.
mál ættbálksins, sem þeir til-
heyra, pidgin og ensku.
Pidgin er samsuða úr þýsku,
hollensku og ensku og var
„búið til“ af nýlenduherrum
síöustu aldar til að auðvelda
samskiptin við innfædda
verkamenn á plantekrunum.
Notkun pidgin breiddist síð-
an út um landið með aukinni
verslun og bættum sam-
göngum. Pidgin vekur oft
kátínu hjá enskumælandi
fólki fyrir barnslegan einfald-
leika og skondnar samlfking-
ar. Til gamans má nefna að
orð eins og banki er „haus
moni“ og páfinn í Róm er
„nambawan Jesus man",
þ.e. „number one Jesus
man“ og ættu allir að skilja
samlíkinguna.
í Papúu Nýju-Gíneu voru
síðustu mannæturnar svo
vitað sé en aö éta óvini sína
var í senn aðferð til að niður-
lægja þá og hræða þá sem
eftir lifðu frá hefndum. Til að
niðurlægingin væri alger var
ekkert skilið eftir sem var á
annað borð ætilegt. Hvítir
menn þóttu aldrei sérlegt
lostæti en þó eru dæmi þess
að trúboðar og landkönnuðir
hafi endað ævi sfna i pottin-
um. Einna frægust er sagan
um mannfræðing að nafni
Rockefeller sem var étinn
með húð og hári um miöbik
þessarar aldar. Eitt olli
mannætunum heilabrotum
því Rockefeller var í forláta
leðurstígvélum en slíkt höfðu
þeir aldrei séð áður. Sagan
segir að þeir hafi soðið leð-
urstígvélin hans daglega í
nokkrar vikur þar sem þau
þóttu heldur seig undir tönn
en að lokum voru þau etin
Ifka. Niðurlægingin skyldi
sko vera alger.
í landinu starfa trúboðar
frá flestum kirkjusamfélögum
og reka þeir skóla og heil-
brigðisþjónustu víða um
landið. Ekki er óvanalegt að
sjá kristniboða predika fyrir
hundruðum manna á venju-
legum eftirmiðdegi og á
sunnudögum eru kirkjur full-
ar út úr dyrum. Með kristn-
inni minnkaði rótgróinn ótti
við álög og galdra og nú
geta menn jafnvel leyft sér
að hunsa myrkravöldin al-
gjörlega. Þótt undarlegt
megi virðast þá á sú hugar-
farsbreyting sínar slæmu
hliðar. Áður fyrr heföi nægt
að binda litaðan bandspotta
á eigur sínar og fara með
litla þulu og enginn heföi
snert þær af ótta við hræði-
legan dauðdaga af anda-
völdum. Nú hefur slfkur
bandspotti litla þýðingu þvf
myrkrahöfðinginn hefur verið
sigraður og ekkert er því ör-
uggt fyrir þjófum stórborgar-
innar.
Þó eimir eftir af gömlum
hindurvitnum í ólíklegustu
þáttum mannlífsins. Hjá
Myndinar tók Bragi Þor Josepsson
en texti er eftir Jón Ármann Steinsson.
Þeir voru í Þapúu Nýju-Guineu í fyrra-
sumar að vinna verkefni í tengslum við
20 ára lýðveldisafmæji þjóðarinnar.'