Vikan - 12.07.1973, Side 16

Á aS hraera
upp í staf-
setmnguimi
Brigzl, byrgja, glöggt,
ávallt, kynnzt, geysistór,
hylla, miskunn, gegndar-
laus. Hversu margir hafa
ekki hikstað á réttritun
orða eins og þessara.
Þessi orð eru bara valin
af handahófi sem dæmi um
vandrituð orð samkvæmt
núgildandi stafsetningu.
Engin könnun hefur verið
gerð á stafsetningar-
kunnóttu þjóðarinnar, en
HVERJU
VILL
FÓLK
HELZT
BREYTA?
ságrunur læðist óneitanlega
að mörgum, að alltof stór
hluti landsmanna sé tæp-
lega sendibréfsfær, ef öll-
um reglum ætti að fylgja
út í yztu æsar.
Hinir, sem sendibréfsfær-
ir mega teljast, hafa lagt á
sig mikið erfiði við að til-
einka sér vandlærðar
stafsetningarreglur. Stór
hluti skólanáms þeirra hef-
ur farið í að læra utanbókar
siíkar reglur.
Margir kunna að velta
því fyrir sér, til hvers allt
þetta erfiði sé. Er einhver
betri maður, ef hann
skrifar ypsilon í fyrir, eða
er einhver verri maður, þó
hann skrifi firir? Er ein-
hver þörf á að hafa
stafsetningarreglur svo
þungar, að stór hluti þjóð-
arinnar ráði ekki við þær,
með þeim afleiðingum, að
fólk treystir sér varla til að
skrifa bréf af ótta við að
verða að athtægi fyrir
réttritun sína?
Núgildandi reglugerð um
stafsetningu var sett af
Jónasi Jónssyni frá Hriflu,
þáverandi kennslumála-
ráðherra, í febrúar 1929 og
hefur því verið í gildi i 44 ár
og nokkrum mánuðum
betur.
Það eru rúm 130 ár síðan
umræður hófust fyrir
alvöru um samræmda
stafsetningu íslenzkrar
tungu. Áður var hinn mesti
ruglingur á stafsetning-
unni, og má segja, að ekki
hafi greiðzt úr honum fyrr
en meðsetningu núgildandi
reglugerðar. Deilur hafa,
aðallega verið milli þeirra,
sem vildu rita eftir fram-
burði, og hinna, sem vildu
rita samkvæmt uppruna.
Sá ritháttur, sem við höf-
um á tilraunatextanum
okkar er ekki ósvipaður
framburðarkenningunni,
en helztu stuðningsmenn
þeirrar kenningar voru
Konráð Gíslason, einn
Fjölnismanna, og Björn M.
ólsen, seinna fyrsti rektor
Háskóla islands. Einn
helzti rökstuðningur þeirra
að „augað á ekki að,
láta sér þykja fyrir að sjá
það, sem eyranu þykir sér
ekki misboöið að heyra."
Andstæðingar þessarar
kenningar máttu sín meira,
og þeirra tillögur urðu um
síðir ofaná.Helztaröksemd
þeirra var, að málið tapaði
tengslum við uppruna slnn,
ef hann væri hvergi að
finna í málínu.
Árið 1918 var sett fyrsta
reglugerð um stafsetningu
islenzkrar tungu. Sú
stafsetning var einskonar
málamiðlun milli fyrr-
nefndra tveggja kenninga.
Samkvæmt henni átti að
skrifa je þar sem við nú
skrifum é og tvöfaldan
samhljóða átti ekki að
skrifa nema hann heyrðist
glöggt. Margt eldra fólk,
sem lauk skólagöngu sinni
fyrir 1929, skrifar enn í dag
orð eins og milljón og
rannsókn á gamla mátann
sem miljón og ransókn.
Fyrir nokkrum vikum
skipaði menntamálaráð-
herra nefnd, sem fjalla
skal um núgildandi staf-
setningarreglugerð og
hugsanlegar breytingar á
henni. I erindisbréfi
16 VIKAN 28.TBL.