Menntamál - 01.12.1957, Qupperneq 91

MENNTAMÁL
281
kennslunnar og takmörk uppeldis í skólum eiga sér sögu
eins og allt það, sem mannlegt er. Og sagan er upphaf
og endir.
Skólasagan sýnir, hversu skólaform og innihald mennt-
unar og kennslu standa fyrst styrkum rótum í öllu lífi
aldarinnar, tjá sjálfsskilning hennar, birta sem 1 spegil-
mynd mælikvarðann, sem hún setur sér, og takmarkið,
sem hún lifir fyrir. Menntun hjá Grikkjum og Rómverj-
um, menntunin á miðöldum, skólaskipun og endurbóta-
stefna Karls mikla, skólabyltingin í lok miðalda: öll þessi
form lifa lífi aldarinnar og deyja dauða tímabilsins, þegar
hann ber að höndum.
Hitt er rétt, að aldrei deyr neitt heilum dauða í sögunni.
Ekki er einungis, að sumar kalkaðar grafir haldast til
eilífðarnóns, heldur ganga líðandi og liðin form smám
saman upp í ný. Slíkt tekur stundum langan tíma. Há-
skólar Evrópu eru að sumu leyti líkari miðaldaskólum en
riútímastofnunum. Sum einkenni skólahalds í Evrópu á 17.
og 18. öld lifa elli sína á þeirri tuttugustu. En það er
aukaatriði. Svo virðist sem tímaskilin í skólaformi séu
sterkari en tímatengslin. Og skólakerfi okkar, sem sagt, er
í stórum dráttum afkvæmi upplýsingaraldar. Jafnvel í þeim
skólum íhaldssömum, sem kenna sig við lærdómsskóla og
latínuskóla húmanismans, er húmaníska erfðin ekki annað
en stássgripur. í raun og veru ræður vísindahugsun upp-
lýsingarinnar innihaldi og formi.
Á síðastliðnum aldarhelmingi hafa komið upp æ hávær-
ari raddir um, að komið sé í eindaga fyrir upplýsingakerf-
inu í skólahaldi. Tilraunir til að breyta og endurbæta
skólakerfið hafa verið gerðar um alla Evrópu og í Ame-
ríku og verið af ýmsum toga spunnar. Nægir að geta til
dæmis sveitaskólahreyfingarinnar í Þýzkalandi eftir fyrri
heimsstyrjöld og raunar áður (Landerziehungsheime),
sem ætlaði sér nýtt menntatakmark fyrir æskuna í mót-