Heima er bezt - 01.12.1965, Page 21

kærði Eyvindur sýslumann fyrir amtmanni og Jón
sömuleiðis Eyvind, og logaði nú heldur glatt kringum
gamla manninn. Skyldu svo þessi mál tekin fyrir á Al-
þingi 1746 og reið Eyvindur þangað. Flutti hann mál
sitt sjálfur á þinginu 11. júlí, gegn Jóni tengdasyni sín-
um og sýslumanni, Bjarna Nikulássyni.
En nú var gripið í tauminn. Eyvindur veiktist á þing-
inu og gat ekki sinnt frekar máli sínu, komst naumlega
heim til sín og andaðist þar seint í ágúst um sumarið.
Dæmdi Skúli Magnússon í máli þessu og féll það á Ey-
vind, sem búast mátti við, þar sem samningurinn um
helmingaskiptin þótti óvéfengjanlegur. Mun nú varla
með vissu Ijóst hvað olli því, að Eyvindur taldi sig nauð-
beygðan til að rifta honum.
Þannig urðu þá ævilok Eyvindar Jónssonar duggu-
smiðs. Og má segja, að varla yrði sú reisn yfir síðustu
árum ævi hans, er þykja mætti hæfa fjölþættum gáfum
hans og atgerfi. En óbuguð var víkingslundin til síðustu
stundar, og ekki af hólmi hopað fyrr en í fulla hnefana.
En þung raun má segja að það hafi hlotið að vera Ey-
vindi, að verða að skilja í fullri ósátt við suma þá, er
næstir honum stóðu.
Á hinn bóginn fór nú svo, að hans forni fjandi, sr.
Einar Hálfdánarson, virðist hafa reynst honum vel þess-
ar síðustu stundir. Úr hendi sr. Einars þáði Eyvindur
sakramentið, og hann kom í veg fyrir að Eyvindur
heyrði Jón tengdason sinn lesa yfir sér stefnu, sem mælt
er að hann hafi gert og ætlað Eyvindi að heyra. Eru
þessi síðustu viðskipti hinna gömlu óvina, Eyvindar og
sr. Einars, athyglisverð og lýsa frækilegum sigri þeirra
beggja.
Ekki er nú annað vitað, en að viðskipti Eyvindar við
landseta á klausturjörðunum hafi verið áfallalaus. Og
víst mun hann hafa skilvíslega greitt þá skatta og skyld-
ur af umboðinu er honum bar. Annars hefði hann ekki
haldið því. En með þessu er þá líka játað, að Eyvindur
hafi staðið sig vel við umboðsstarfið og reynst þar trúr
og dyggur starfsmaður, enda virðist hvergi reynt að
halla á þann hátt í öllu málastappi hans. Hinsvegar
valda málaferlin því, að nafn hans syðra er fremur
bendlað við hina lakari þætti í fari hans, og því ekki sú
reisn yfir því þar, sem hann átti skilið. En kannski hefir
þessi barátta verið honum eðlislæg nauðsyn þótt ekki
væri hún ánægjuleg, — glíman við brim og boða í ein-
hverri mynd.
Þann vitnisburð fær Eyvindur Jónsson hjá Hannesi
Þorsteinssyni, að hann hafi verið „hin mesta hetja við
hvað sem var að etja. En ódæll nokkuð og óþýður í
skapsmunum. En enginn vafi er á því,“ segir H. Þ., „að
Eyvindur hefir verið mikilmenni á marga lund og mik-
ið í manninn spunnið, þótt þverbrestir væru í skapgerð
hans og víkingseðlið nokkuð ótamið.“
Þessi dómur hins kunna fræðimanns um Eyvind
duggusmið mun vafalaust sanni nær, eftir því sem um
hann er vitað. En þá verður að hafa það í huga sem
sagnir herma um uppeldi hans og æskuár, hve fátt varð
Framkvœmdastjóri og stjórn Hf. Ofnasmiðjunnar við minnis-
merkið eftir afhjúpunarathöfnina. Frá vinstri: Sveinbjörn
Jónsson, Björgvin Sigurðsson, Guðm. H. Guðmundsson og
Björn Sveinbjörnsson.
þar til að milda fremur hrjúfa skapgerð og einþykka,
og hlynna að augljósum hæfileikum hans.
Og mjúkan og Ijóðrænan streng hefir hann þó átt í
brjósti sínu, sé þessi vísa eftir hann, sem talið er:
„Slyngur er spói að semja söng
syngur lóa heims um hring
kringum flóa góms um göng
glingur kjóa hljóðstilling.“
Og ekki er honum borin illa sagan um tvítugsaldur
heima í sveit sinni. Þá er á manntalsþingi lesinn þessi
vitnisburður um Eyvind Jónsson: „Góð og ærleg hegð-
un og breytni.u Og á ýmsu má sjá hjálpfýsi hans. Hitt
er svo augljóst mál, að bágt og skilningslítið aldarfar á
framtaksvilja hans, óblíð kjör og óhöpp gerði honum
þungt í brjósti og sveigðu hann af þeirri braut, sem
hann virtist fæddur til að feta.
En það hafa á öllum öldum orðið hlutskipti margra
mikilhæfra manna, að vera langt á undan samtíð sinni
á einu og öðru sviði. Og slík örlög hreppti Eyvindur
duggusmiður á sinni tíð.
Eyindur Jónsson á fjölda afkomenda sunnanlands.
Þar voru börn hans þrjú og áttu tvö þeirra afkomend-
ur, þau Kristín, sem var hjónabandsbarn og gift Jóni
lögsagnara Sigurðssyni, sem fyrr greinir, og Nikulás,
sem Eyvindur átti með konu, er Steinunn hét Þorsteins-
dóttir, eftir að hann kom austur. Þriðja barnið, Hrólfur,
sem var hjónabandsbarn, átti ekki afkomendur. Má
nefna meðal afkomenda Eyvindar, þau Önnu Borg leik-
Heima er bezt 445