Kirkjuritið - 01.04.1956, Blaðsíða 21

ÞÁTTUR KRISTNINNAR í SÖGU ISLANDS
163
Hallgrími á íslandi kveður Kingo í Danmörku, Gerhardt á Þýzka-
landi og Milton í Englandi. Ritningin er þýdd og gefin út, og nýtt
bókaflóð fer um landið. Almenningur fer að lesa og syngja í
kirkjunum og á heimilunum. Og gömlu bókmenntirnar rísa upp
Ur gröf sinni. Það er fleira en konungsvaldið og ofbeldið, sem
heldur innreið sína með siðaskiptunum, svo er Guði fyrir að
þakka. Með þeim kom einnig endurreisnartíminn, nýtt andlegt líf.
Þáttur kristninnar í sögu íslands eftir siðaskiptin verður mik-
dl. Eg vil segja, að hann sé lífæð þjóðarinnar á þeim erfiðu dög-
11 rn, sem í hönd fóru. En sú stærð verður ekki mæld í biskupum
né löggjöf, ekki í bókmenntum né kveðskap, þó að allt þetta
skipti miklu máli og að öllu þessu hafi verið vel unnið eftir öllum
aðstæðum. Hér má minna á risastarf Guðbrands Þorlákssonar í
sþ°rn og bókagerð, á höfðingsskap og stjórnsemi Odds biskups
Einarssonar, lærdóm og nákvæmni Brynjólfs biskups Sveinsson-
ar. Allt eru þetta kunnir menn hverju barni. Varla er þörf að
nainna á þá Hallgrím og Vídalín. Ég get þessara miklu manna
hl þess aðeins að sýna, að hér er engan veginn snauður garður-
Jnn. Þá mætti nefna Arngrím lærða, sem bar hróður íslands út
llni lönd, flestum öðrum fremur, fyrr og síðar, svo og þá feðga
Þrjá í röð Jón Halldórsson og biskupana Finn og Hannes. Margir
findar gnæfa á þessari leið og sýna fullkomlega, að þáttur þess
rr|alefnis, sem þeir unnu fyrir, var ekki lítill í sögu þjóðarinnar.
En þætti kristninnar í sögu landsins eftir siðaskiptin verður
ekki lýst svo að nærri sé réttu lagi með því að benda á tindana
eina, eins og ég gat um áðan. Honum verður yfirleitt ekki að fullu
'ýst. Hann lætur svo lítið yfir sér. En þetta er þáttur hinna mörgu
sveitapresta í lúterskum sið og heimila þeirra og áhrif þeirra á
aUt líf 0g menningu fólksins. Prestarnir voru margir lengst af,
°g flestir bjuggu alveg við alþýðunnar kjör. íslenzki sveitaprest-
Urinn var menntaði alþýðumaðurinn í hverri sveit, menntaði bónd-
'nn. Og hann þurfti helzt að vera ekki einungis presturinn, sem
Predikaði Guðs orð í kirkjunni og utan kirkju,bjó börn undir ferm-
^gu, skírði, gifti og jarðsöng, heldur einnig lögfræðingur og lækn-
lr> hagfræðingur og verkfræðingur, kennari, bankastjóri og hér-