Kirkjuritið - 01.04.1974, Page 34

Islandi. Harboe var, sem kunnugt er,
sendur út hingað af stjórninni til að
rannsaka kristnihald, kirkju- og skóla-
mál. Dvaldist hann hér 4 ár skömmu
fyrir miðja 1 8. öld. Sér ýmissa umbóta
hans enn staði í íslenzku þjóðlífi. Til-
skipun þessi birtist í bréfi til biskupa
landsins 1746. Er þeim þar m.a. falið
að sjá um, ,,að prestar og aðrir haldi
sig frá drykkjuskap". Að sjálfsögðu
daufheyrðist konungur við öllum tiI-
lögum Harboes um takmarkanir á
brennivínssölu og refsingar fyrir ölvun.
Ymsir forystumenn þjóðarinnar á
ofanverðri öldinni tóku upp merki
Jóns biskups Árnasonar. Má þar nefna
Gísla Magnússon, biskup á Hólum,
þann er Hóladómkirkju reisti, sem enn
stendur, Ólaf Stephensen stiftamt-
mann, Hannes biskup Finnsson og
Stefán Thorarensen amtmann. Má
vera, að það sé fyrir áhrif þessara
manna, að í tilskipun um fyrstu 6
kaupstaðina 1786 er brennivínsgerð
bönnuð innan kaupstaðarmarkanna.
Munu slíks hafa verið fá dœmi um
danska kaupstaði.
Fyrsti vísir að skipulögðum bindind-
isfélagsskap meðal íslendinga varð
til í Kaupmannahöfn. Haustið 1843
stofnuðu Hafnaríslendingar „íslenzkt
hófsemdarfélag", en breyttu því vorið
eftir í „íslenzkt bindindisfélag", Með-
al stofnenda voru tveir Fjölnismanna,
Brynjólfur Pétursson og Konráð Gísla-
son. Má telja líklegt, að þeir og vinir
þeirra hafi átt upptökin að þessari fé-
lagsstofnun, því að í fyrsta árgangi
Fjölnis, 1835, hafði í fyrsta sinn verið
skrifað um bindindismál í íslenzkt
tímarit. Er það mjög merk grein og
athyglisverð enn í dag. Fjölnir hélt
uppi merki bindindis alla tíð, þótt
drykkjuskapur léki illu heilli einn
þeirra félaga, sem að honum stóðu,
heldur grátt.
Ekki var œtlunin, að „íslenzkt bind-
indisfélag" starfaði einungis í Höfn.
Sams konar félög voru stofnuð víða
um land, og voru prestar þar yfirleitt
í broddi fylkingar. Meðan Fjölnis naut
við, birti hann jafnan skýrslur um störf
þessara bindindisfélaga. í Reykjavík
var Stefán Gunnlaugsson land- og
bcejarfógeti í forystu, en þar voru 1 00
manns í bindindisfélagi 1847. Stefán
landfógeti hefur orðið hvað þekktast-
ur fyrir auglýsingu sína um, að is_
lenzku bœri að tala í íslenzkum kaup-
stað. En engu ómerkari er auglýsin9
hans frá 24. febrúar 1847, þar sem
segir svo: „Þeir, sem drekka °9
drabba, samt styðja daglega kram
búðarborðin, verða skrifaðir í bók og
fá engan styrk úr fátœkrasjóði". Kve -
ur þarna við nokkuð annan tón en nU'
þegar dekrað er við aumingjaskapm11
og þeim, sem drekka og drabba, bun
ir glœstir salir til iðju sinnar.
Áhrif þessarar bindindisöldu ur u
m. a. þau, að um miðja öldina minn
aði innflutningur áfengis veruleg0-
Hins vegar hneig aldan vonum fyrr-
Flest voru félögin liðin undir lok urTI
1860, En árið 1864 stofnaði ser
Brynjólfur Jónsson, sem verið hafði
lagi í Reykjavíkurfélaginu, k'nc^in 'g
félag í Vestmannaeyjum. Lifði P
lengst allra slíkra félaga, sem st° ^
uð voru fyrir daga Reglunnar, e a
hausts 1884, en þá lézt séra Bryni0
Ur. r
Á árunum 1877 til 1884 voru sto '
uð allmörg bindindisfélög á Nor
32