Kirkjuritið - 01.06.1974, Blaðsíða 89

'°9ia, 65 og 67. kap. (um 160). Lítúrg-
IQ sú, er liggur til grundvallar Trad-
lfio apostolica Hippolytusar í
kóm (um 217), ef frá er talin bœnin í
niðurlagi þakkargjörðarinnar. Lítúrgía
^ddai og Mari, austur-sýrlenzk (um
200). Gnostisk he imild og samtíma
v'ð Jústínus píslarvott er Jóhannesar-
ðiörningar, sýrlenzkt rit (um 160).
Gerðin þar er þakkargjörð, en bœnar-
efnin allt önnur.
Einhvern tíma á 2. öldinni hefir ein-
^Ver fengið þá hugmynd, að flytja
ócen til að þjóna trúariðkun bergj-
andans. Fyrsta heimildin um það er
-ióhannesargjörningar í síðari lýsingu
evkaristíunnar. Möguleiki,23 en ekki
rneir, er fyrir hendi um slíka bœn í
raditio apostolica, en ritið
ýsir 2. aldar venju.
ANDINN KOMI YFIR BERGJENDURNA:
, 2) Á þriðju öld þróast þessi bcen
1 óeiðni um það, að andinn komi
L^ir be rg jen d u rn a . Þannig er
asnin, er liggur til grundvallar í
arkúsarlítúrgíu hinni grísku frá Alex-
QHdríu og Basilslítúrgíu frá Antiokkíu.
s ta eru tvœr elztu lítúrgíurnar í
usturkirkjunni. Þar er þakkargjörðin
9reinileg með sínum föstu bœnarefn-
um.
^eð gnostikum er þessi bœn ákall
i r*1 Það, að andinn eða krafturinn
^0rr|i yfir ef n i n og þaðan í bergjand-
j n- ^akkargjörðin er algjörlega horf-
I ^ óelgunarbœnin orðin epikles-
■ Heimild þessa er Tómasargjörn-
er 6r Þessi mYnd bœnar, sem
sv I |Q ^'PP°lytusi og í hinni austur-
r enzku lítúrgíu Adda i og Ma ri ,24
Beðið er um andlegt efni í fórnina, sem
síðan skal í bergjendur. Sama hugsun
kemur fram í Jakobslítúrgíunni ! síðari
hluta innsetningarorðanna, þar sem
segir:
,, . . . gjörði þakkir, helgaði hann
og blessaði og fyllti hann heilögum
anda og gaf slnum helgu og blessuðu
lœrisveinum og sagði ..."
EPIKLESIS:
3) Þessi einkenni verða svo greini-
leg í Sýrlandi og Egyptalandi á fjórðu
öld. Helgunarbcenin hjá Sarapion (um
350) er epiklesisk, þakkargjörðin er
horfin og bœnin fyrirbergjendum hnýt-
ist aftan ! helgunarbœnina eftir Sanct-
us, og er beiðni um andlegt efni ! fórn-
ina, kraft, dynamis, svo að bergjendur
meðtaki „lyf lífsins." Þessa fjórðu
aldar stöðu hefir bcenin í Traditio
apostolica og hjá Addai og Mari.
Það er Kyrilos ! Jerúsalem (um 348),
sem gjörir þessa gnostisku bœn um
andann eða kraftinn yfir efnin að
orthodoxri bœn. Faðirinn er beðinn
að senda andann yfir efnin til að
breyta þeim í líkama og blóð Krists.
Bœn þessi fœr endanlega stöðu !
niðurlagi evkaristíunnar eftir Sanctus,
og verður hin klassiska epikles-
i s.
Síðar verður þetta svo enn viða-
meira, er epiklesis Kyrilosar og bœnin
fyrir bergjendum úr Basillgúrgíu renna
saman ! núverandi byzantlska epi-
klesis: Ákall yfir efni og menn.
Þetta sýnir, að það er í Sýrlandi og
Egyptalandi, sem hin róttceka breyting
verður á eðli og gerð helgunarbœnar-
183