Jörð - 01.12.1945, Blaðsíða 146

Björn O. Björnsson:
HERSTÖÐVAR
SJALDAN — líklega aldrei — hetur íslenzka þjóðin staðið á örlagarikari tíma-
niótum en síðasta ársfjórðung þessa árs — vegna tilmæla Bandaríkjastjómar
um að fá að ltalda herstöðvum í landi voru — til langs tínia — nærri höfuðborg
vorri, Jiar sem meira en þriðjungur Jjjóðarinnar á heima.
Yinsir hafa orðið til að mótmæla J)ví, að J)essari málaleitun yrði sinnt, og
sumir lýst yfir hneykslun á framkomu Bandan'kjanna, jafnvel með Ijótum orð-
um. En J)jóð, sem á annarri jafngott upp að inna og vér Bandaríkjamönnum,
gerir sjálfri sér enga sæind með ])ví að taka ekki til velviljaðrar og kurteislegrar
athugunar hvaða málaleitun, er frá henni kæmi, enda ekki að ætla, að sú þjóð,
sein hér um ræðir, muni senda oss orðsendingar, er henni sjálfri væri ljóst, að
séu ósæmilegar. Frá venjulegu heimspólitísku sjónarmiði er lieldur ekkert við
málaleitun [>cssa að athuga, hvað velsænti og vinsemd snertir. Frá þvd sjónar-
miði skoðað, gæti t. d. vel komið til mála, að J)að mætti tcljast til nokkurrar
tryggingar heimsfriðnum, að Bandaríkin fengju þá aðstöðu, sem að er stefnt.
I öðru lagi cr hcldur ekki unnt annað en taka þvi með allshugar virðingu, cr
forsjónarmenn svo mannmargrar og menningarríkrar Jjjóðar, er auk |)ess hefur
gert allan heiminn skuldbundinn sér, koma með tilmæli, sem J)eir telja, að líf
geti legið við — Jtjóðar sinnar og hver veit hvað mikilla lifandi verðmæta í
viðbót.
í þriðja Iagi hljóta menn, er eitthvað fylgjast með J)ví, sem gerist í heiminuin,
að hafa veitt J>ví eftirtekt, að þjóðfélögin eru orðin hvert öðru miklu háðari en
var fyrir fáum áratugum; að samábyrgð allra |>jóða, en ekki síður stærri og
smærri svæða, samhagssvæða, cr orðin staðreynd, sem fullvcldishugmyndin hefur
ekki komizt hjá að verða fyrir áhrifum af (sbr. t. d. grein dr. l’adilla, utanríkis-
málaráðherra Mexíkó, er birt var, stytt, í JÖRÐ, 4. hefti, 1942). Þessa breytingu
verður að hafa í huga, þegar til viðfangsefna kemur sem tilmæla Bandaríkjanna
við Island.
Síðast en ekki sízt kemur svo spurningin um það, hvort hernaðarlegt öryggi
íslcnzku ])jóðarinnar mundi vaxa cða minnka við það að verða við tilmælum
Bandaríkjanna, og eins hitt, hvort þjóðcmi, mcnningu og siðfcrði ])jóðarinnar
mundi stafa hætta af því, og hvort pólitískt sjálfstæði hennar mundi skcrðast.
Að því er hið síðartahla snertir, er ]>að álit JARÐAR, að J)að eigi að vera
metnaður Jjjóðarinnar að þurfa ekki að einangra sig á nokkurn hátt vegna
minnimáttar-kenndar eða veikleika á mannrænum sviðum. Ef fara verður með
Jtjóðina eins og skurnlaust egg gagnvart öðrum J)jóðum, vinveittum, [)á er eitt-
hvað stórkostlega ábótavant aðbúð hennar við sjálfa sig eða sjálfsuppeldi. Og
J)á er að snúa sér með krafti að ]>ví viðfangsefni. Auk ]>ess hafa Bandaríkin
tæplega neinar tilhneygingar til pólitískrar ásælni. I’að sýnir saga þeirra. Enda
ættu Jteir í ölluin höndum við oss jafnt, hvort þeir hafa hér herstöðvar eða ekki.
I>á er jiað hernaðaröryggið. I>að er ekki nema misseri síðan, að hemaðar-