Nýjar kvöldvökur - 01.01.1929, Side 28

22
NÝJAR KVÖLDVÖKUR
í algeru ábyrgðarleysi gagnvart almenn-
ingi. Ja, hvernig á nú fólk t. d. að átta
sig á því, hvort bók muni vera mikils
virði eða léleg, þegar tveir skrifa um
hana í sama blaðið gagnstæða dóma, at-
hugasemdalaust af hálfu ritstjóra?... Eða
hvernig á almenningur að velja um þær
bækur, sem einungis fá lof? Hvernig eiga
t. d. unglingar að geta gert sér í hugar-
lund, hvort þeir eigi heldur að káupa ljóð
Davíðs frá Fagraskógi eða Sigurjóns
Jónssonar í bankanum? Davíð hefir að
maklegleikum fengið ágæta dóma, en vart
hefir honum þó verið sungið annað eins
lof og Sigurjón hefir stundum hlotið fyr-
ir sínar einstæðu setningar um »úIdirín
ós í Amsterdam« — og annað þesskonar
góðgæti! Væri stór bót að því, að blöðin
létu altaf sömu menn skrifa um bækur og
leyfðu því aðeins öðrum rúm, að þeir rök-
ræddu um bækurnar, svo sem dómar
hinna föstu dómenda gæfu tilefni til. En
rökræður forðast þeir, sem læða inn
blekkidómum um 'bækur og reyna að fegra
vítt lýti. Þeir skrifa um bækurnar lofsöng
í sama blað og þær hafa verið víttar í og
drepa oft alls ekki á það, að þær hafi orð-
ið fyrir þungum dómi eða yfirleitt hafi
birst um þær nokkur dómur. Þeir skilja
sitt hlutverk, sem er: að hæla bókunum,
án þess að gefa tilefni til rökræða! Og
höfundarnir launa þeim með vinmælum
eða greiðvikni, en leggja hatur á þann,
sem réttlátur er í dómum sínum. Það er
svo sem flestir íslenskir höfundar haldi
rit sín alfullkomin og líti á það sem per-
sónulega fjandsemi við sig, ef einhver
dirfist að finna eitthvað að þeim. Hef eg
oft og tíðum orðið var við þetta — og svo
mun vera um flesta þá, sem skrifað hafa
ritdóma af viti og sanngirni. Að minsta
kosti hefi eg orðið þess áskynja, að það
hefir komið ritdómurum þeim á óvart, er
fundið hafa meira eða minna að mínum
hókum, að eg hefi ekki tekið dóma þeirra
illa upp eða talið þá skrifaða af fjand-
semi eða öfund.
Nokkru betri en blöðin eru tímaritin.
Þó eru ritdómarnir í þeim oftlega ærið
villandi og misjafnir að gæðum, því að
ýmsir skrifa og af ýmsum hvötum, þar eð
fáir ritstjóranna eru svo grandvarir
gagnvart almenningi, að þeir leyfi sér
ekki að ljá rúm óverðskulduðu lofi eða fá-
bjánalegum misskilningi, sprottnum af
mentunar- og þekkingarskorti.. . Og utan
ritstjórahópsins er enginn sá, er láti sig
svo miklu skifta það, sem borið er af and-
legri fæðu á borð fyrir íslenskan almenn-
ing, að hann vilji leggja á sig að lesa flest,
er út kemur, og skrifa um það af fullu
réttdæmi* Er það þó mikið hlutverk og
virðulegt. En hnúturnar, fjandskapurinn
og getsakirnar frá höfundunum og kunn-
ingjum þeirra eru svo magnaðar, að flest-
um þykir ilt undir að búa.... Er það þó
með öllu óafsakanlegt og vottur um and-
lega deyfð og vesalmensku, að þeir, er
þjóðin hefir trúað fyrir forustunni í and-
legum málum sínum, dragi sig inn í
skúmaskot vegna illhryssings þess, er
stendur þeim í fang úr vindbelgjum dus-
ilmenna. Þjóðin fagnar hverjum hress-
andi andblæ og fæst ekki um, þó að svo-
hvessi, að hús riði eða hlerar skelli. Hún
er veðravön. Er athygli almennings svo
vakandi, að vart verður á betra kosið. Má
t. d. benda á það, að deila þeirra Einars
Hjörleifssonar Kvarans og Sigurðar
Nordals próféssors vakti- meiri athygli
og meira umtal en flest pólitísk skrif. Þá
hafa og skrif Þórbergs Þórðarsonar far-
ið eins og fuglinn fljúgandi út á annes
og inn í dali. Er Þórbergur nú sá maður
á landi hér, sem hæst ber merki æsku,
áhuga og hugsanaþors, hversu sem mönn-
um kann að geðjast að litnum á merk-
inu.... En lítið gengur, þó að rykt sé á
og rifið aftur úr í einum keip á þjóðar-
skútunni, því að í henni eru mörg rúm,