Sjómannadagsblaðið - 01.06.1992, Blaðsíða 89

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
87
Hrauninu, og Arahúsfeðgar: Jóel
Friðriksson og synir: Ingvar, Ólafur
Þorleifur og Guðmundur.
Ur Linnetsvör eða fjöru fóru eink-
um þessir:
Jón Jónsson í Hraunprýði, svo
sonur hans, Ólafur. Fá skip Hafn-
firðinga munu þá hafa borið nafn. I>ó
bar skip Jóns í Hraunprýði nafn og
hét „Sæbjörg hin farsæla“. Ekki get
ég fullyrt, hvort skip þetta var sexær-
ingur eða áttæringur, held þó að átt-
æringur hafi verið. Þá fóru einnig úr
Linnetsvör bræðurnir Hinrik og Ein-
ar Jóhannessynir Hansen, miklir
aflamenn. Úr Linnetsvör munu einn-
ighafafarið: Theodór A. Mathiesen,
Jón Siggason og ef til vill fleiri.
Úr Ziemsensvör munu hafa farið
Þorlákur Þorláksson á Stakkastæð-
inu, þar til hann gerðist skipstjóri á
litlum dekkbát, er hann átti og
„Alfa“ hét. Sennilega hefur einnig
þaðan farið Guðmundur Einarsson á
Hól og ef til vill fleiri.
Öllum stærri skipum, fjörkum og
áttæringum, var aðeins róið yfir vetr-
arvertíðina, þ.e. frá Kyndilmessu til
11. maí, Lokadags.
(Undarlegt er þetta orðalag að
„fara“ úr vör, í stað reri úr vör, og
ekki síður orðið „fjarkar“ um fjagra-
mannaför. A.J.).
Svipazt um sunnan lækjar
Venjulega var fábreytt götulíf í
Hafnarfirði sunnan lækjar, og stafaði
einkum af því, að húsin á þessu svæði
voru oll spölkorn frá götunni, hvort
heldur var í Brekkunni eða á Möl-
inni. Það urðu því oftast fáir á leið
þess, sem suður fyrir hann kom, þar
til vestast kom á Malarenda. Þar var
brú yfir lækinn og allmiklu nær sjó
heldur en núverandi brú er. Brú
þessi var svo mjó, að með naumind-
um gátu tveir hestar farið samhliða
um. Þegar að læknum kom, fór fólki
að fjölga, bæði eldra fólki og yngra.
Flestir þeirra fullorðnu áttu erindi
við lækinn. Varla var sá rúmhelgur
dagur í ársins hring, að ekki væri
vestan við lækinn röð af fólki, eink-
um þó konum, að skola þvott og
klappa. Þarna var því oftast mikill
kliður. klapphljóð á ýmsum nótum
og raddir fólks á enn fleiri nótum.
Ofan við þetta berjandi og talandi
fólk voru svo vatnsberarnir, þeir,
sem höfðu það að lífsstarfi að bera
þessa nauðsynjavöru — vatnið — í
hús annarra manna. Margt af þessu
fólki var þögult fólk, sem virtist hafa
talað út og hefði því ekkert meira að
segja, sízt í margmenni, sem oft var
við lækinn.
Ég hef framar í minningum þess-
um lítillega minnzt á vatnsburð
Hafnfirðinga, einkanlega þeirra,
sem segja má að væri þeirra aðal-
starf, og fer því ekki frekar orðum
um það hér.
Fram yfir það tímabil, sem hér um
ræðir, skipti Hamarskotslækurinn
meira máli fyrir byggðarlagið heldur
en síðar varð. Þá var hann aðalvatns-
ból meginhluta byggðarinnar og að-
alþvottastöð. Hann varð einnig að
vetrinum aðalskautasvell og leik-
vangur barna og ungmenna. Kring-
um eða upp úr miðri nítjándu öld
byggði Linnet kaupmaður korn-
myllu í læknum. Myllukofanum var
valinn staður í miðju lækjarins móts
við efri hluta trésmiðjunnar Dvergs.
Nokkurt korn var malað í myllu þess-
ari, en fallinn var þessi myllukofi
1890, sennilega nokkru fyrr. Kvarn-
arsteinar, annar eða báðir, munu nú
vera í eigu Byggðarsafns Hafnar-
fjarðar, þökk sé Gísla Sigurðssyni
lögregluþjóni staðarins.
Lækurinn gerði meira en hér hefur
verið nefnt, hann skipti löndum, ef
svo má segja, hann skipti byggðinni,
fólkinu. Ekki þurfti þó þar til neina
landamæraverði, þar eð allt fór fram
í friði og spekt við þá línu. Ég get þó
hér til gamans lítils atviks eða hvað
ég á að nefna það. Þetta var nokkurs
konar blaðadeila. Tveir unglingspilt-
ar, kannski rúmlega fermdir, áttu
heima í næsta nágrenni lækjarins,
annar vestan megin, hinn sunnan
megin. Þetta var á síðustu árum síð-
ustu aldar. Ekki man ég, hvor þeirra
fyrr hóf blaðamennskuna. Þetta voru
handskrifuð blöð í þó nokkrum ein-
tökum. Þessir ritstjórar hétu Þor-
valdur, er var norðanmaður, hinn
Guðmundur, er var sunnanmaður.
Blað Þorvalds hét Sunni. Blað Guð-
mundar hét Dvergur. Báðir voru rit-
stjórarnir greindir vel og allgóðir
skrifarar. Ekki höfðu blöðin lengi
komið út, er nökkrar ýfingar fóru að
verða með þeim. Það má deila um
fleira en stjórnmál, því að það voru
þessi blöð laus við. Nokkrir menn,
ritstjórunum eldri, áttu greinar í
blöðum þessum, og bar þó nokkuð
margt á góma. Smáfréttir voru þar úr
heimaslóðum hvors blaðs, auk þess
smáfróðleiksgreinar og skrýtlur. Ég
held, að hvort blað hafi kostað 5
aura. Líklega er ekkert lengur til af
blöðum þessum. Báðir ritstjórarnir
dóu á bezta aldri.
Snemma á síðasta fjórðungi hinnar
síðustu aldar héldu tveir ungir menn í
Hafnarfirði út blaði vikulega, aðeins
skrifuðu. Þessir ungu menn voru þeir
Knútur Zimsen, sonur Kristjáns
Zimsens kaupmanns, og Karl
Proppé. Annar átti heima vestan
lækjar, hinn sunnan lækjar. Þannig
endurtekur sagan sig mörgum árum
seinna, að því undanteknu, að þeir
Knútur rituðu sama blaðið, en hinir
höfðu hvor sitt málgagn og voru vit-
anlega andstæðingar. Ekki man ég
hvað blað þeirra Knúts og Karls hét.
Það var blað til fróðleiks og skemmt-
unar og ekki ólíklegt, að gamli Zim-
sen hafi lagt þar eitthvað gamansamt
til.
Ég held, að þær smávægilegu
orðahnippingar Sunna og Dvergs
hafi verið fyrsti vottur hreppa- eða
byggðapólitíkur, sem um getur í
Hafnarfirði, og ef til vill sá eini, þótt
mér sé ekki vel kunnugt um það.
Byggðin vestan lækjar var aðal-
byggðarkjarninn. Þarna voru lengi
aðalverzlanirnar og þar var helzt
vinnu von. Sunnan lækjar mun lengi
hafa aðeins verið búið á tveimur
jörðum: á Hamarskoti, sem var
kirkjujörð Garðakirkju, og á Jófríð-
arstöðum, sem nokkuð snemma varð
bændaeign. Þessar jarðir áttu land
allt að sjó, milli Hamarskotslækjar
og Flensborgarlækjar, eða Ásbúðar-
lækjar, er mun vera hans uppruna-
lega nafn. Báðar áttu jarðir þessar
nokkurt uppland.
Á Jófríðarstöðum mun oftast hafa
verið búið allvel, og tvíbýli var þar
lengi, og hélzt svo fram yfir síðustu
aldamót.