Eimreiðin - 01.04.1925, Side 66

162
VELGENGI OG VITGENGI
eimreiðiN
Að svipaðri niðurstöðu kemst lífeðlisfræðingurinn J. B. S.
Haldane prófessor. Hann segist verða að hafna vélgengiS'
kenningunni, því hún sé gersamlega haldlaus ef skýra eigi hin
margvíslegu fyrirbrigði lífsins, og um trú og siðgæði kemst
hann þannig að orði, að ef hann héldi, að þjóðirnar kæmust
af án kirkna, þá skyldi hann ekki vera að skifta sér af þvl’
hvað prestarnir kendu. »En sannleikurinn er sá, að vér getum
ekki lifað án þess, að oss sé sagt til syndanna í andlegum
efnum. Það þarf sífelt að vera að minna oss á þann andleg3
veruleika, sem felst í allskonar fórnfýsi. Því án þess veruleiks
er líf vort óskapnaður.«
Árið 1923 rituðu 35 nafnkunnir menn í Bandaríkjunum
undir yfirlýsingu um skoðun sína á skyldleika vísinda og lrU'
arbragða. Meðal þessara manna voru fimmtán ágætir vísinda'
menn, þar af fjórir stærðfræðingar og eðlisfræðingar, eirm
stjörnufræðingur, sjö líffræðingar, tveir vélfræðingar og emn
sálarfræðingur. Aðalinntak þessarar yfirlýsingar var þetta: Til'
gangur vísinda er að auka, fordómalaust og án allrar hlut'
drægni, þekkingu manna á lögmálum náttúrunnar, fyrirbrigðum
hennar og staðreyndum. Hinsvegar er það hlutverk truar-
bragðanna að þroska og glæða siðgæðismeðvitund mannkynS'
ins, hugsjónir þess og þrá til fullkomnunar. Af þessu tvennU
er hlutverk trúarbragðanna öllu mikilvægara en hlutverk vlS'
inda. Vísindi og trú eiga hvort um sig djúpar og sterkar rætur
í sálarlífi voru og eru ómissandi fyrir alt líf, framför og faJ'
sæld mannkynsins. Það liggur í hlutarins eðli, að vísindin
styrki guðshugmyndina og starfi í samræmi við háleitustu
hugsjónir trúarbragðanna, sem opinbera oss, hvernig skapar
inn blæs lífsanda sínum í frumefnin og fær þau til að þrosk
ast, unz þau ná sinni æðstu fullkomnun í manninum sem nn
legri veru, gæddri guðdómlegum mætti.
Að sjálfsögðu eru margir vísindamenn til víðsvegar um hemu
sem ekki mundu vilja skrifa undir þessa trúarjátningu, anrm^
hvort af því, að þeir eru ennþá sannfærðir um ágæti og rétt
mæti vélgengiskenningarinnar, eða af því, að þeir kjósa heldur
að vera ókynnisjátendur. En þessi yfirlýsing hinna þrjátíu °S
fimm Ameríkumanna gefur góða hugmynd um, hvert stefmr
heimi vísindanna. Fyrir aldarfjórðungi síðan hefði slík yfirlVs