Eimreiðin - 01.04.1925, Blaðsíða 46

142
ÞORSKHAUSARNIR 00 ÞJÓÐIN
EIMREIDIf<
ákaflega mikilsverður þáttur í hollri fæðu. Harðmeti verður
að tyggja. Það æfir kjálkana og bætir ástand tannstæðis oð
tanna og tryggir straum munnvatns og magasafa. Sé maturim1
ekki að eins harður, heldur og þur, þá eykur það munnvatns-
strauminn enn meir. Gamalt brauð og skorpubrauð er æski'
legra en mjúkt, nýtt brauð og snúðar, sem svo margir sækjasi
eftir. Igorotarnir á Filippseyjunum hafa ágætar tennur meðan
þeir lifa á hörðum, grófum mat. En menningin eyðilegSur
tennur þeirra, þegar þeir breyta um og taka upp hinn mjúka
mat vorn«.
Hvað mundu þessir góðu menn segja, ef þeir þektu hörðu
þorskhausana? Mundu þeir ekki geta sannað oss, að harð'
fiskurinn og ekki sízt þorskhausarnir hafa verið tannlæknar
þjóðar vorrar í þúsund ár og því æðri öðrum tannlæknum
sem sjálfgerðar tennur eru æðri tyllitönnum þeim, er menn
kaupa dýrum dómum. Hver sem reiknar, hvað þjóðin borgar
fyrir falskar tennur, og metur til verðs þær þjáningar oð
fegurðarspilli, er tannfallinu fylgir, mun að líkindum hugsa
sig um, áður en hann telur þorskhausana hafa verið of dýru
verði keypta.
En þjóð vor hefir og í andlegum skilningi gert sér mat ur
þorskhausunum. Það sýna fyrst og fremst öll nöfnin, sem hún
hefir gefið hverjum fisk, hverju roði, hverju beini. Þau vo<ta>
að menn hafa ekki rifið hausana í sig eins og skynlausar
skepnur, heldur athugað vendilega hvað eina fyrir sig, metið
það, fundið líkingu þess við aðra hluti og sett á það innsigk
anda síns. Það yrði oflangt mál, ef skýra ætti öll þessi 150
heiti. Eg skal að eins nefna nokkur dæmi. Nöfnin björn>
hafur, hestur, hæna, kisa, kýr, svín, og ef til vill bjalla, sýna
að menn hafa séð alls konar dýramyndir í þeim hlutum þorsk'
haussins, sem svo eru nefndir. Sjómaður og kerling, að þar
hafa sést mannamyndir. Nál, nálhús, strokkur, skjöldur, spónn>
prjónar, sófl, sveðja, steðji benda á líkinguna við ýmisleg áhöld-
Banabein eða manndrápsbein er góð áminning um að gleyp3
það ekki í sig af gáleysi. Nöfnin lúsabarð, lygabarð, skollabarð>
þrjóskubarð, sem öll tákna eitt og hið sama, virðast vera lík*
til komin og nafnið lúsamuðlingur, sem sé af þeirri trú,
menn yrðu lúsugir, eða lygnir, eða þrjóskufullir eða skollans