Eimreiðin - 01.04.1943, Blaðsíða 44

124
ÞEGAR NÝ.IA-ÍSJ.AXI) VAR SJÁLFSTÆTT RÍKI
[iIMItEIOIN'
III.
Lög Vatnsþings voru í XÝ’III köflum, og er lengsti kaflinn
níu greinar. En ég hef, eins og gefur að skilja, aðeins rakið
helztu atriðin í efni þeirra. Nú vil ég að lokum benda á ýmis-
legt, sem inér finnst sérstaklega eftirtektarvert í sambandi
við þessa löggjöf. Það má í ýmsu sjá líkindi ineð lögum
Nýja-íslands og gamla íslands. En það má Hka sjá, að lög-
gjafar þessarar lillu sjálfstjórnarnýlendu háfa reynt að forð-
ast ýmislegt það, sem fátækri alþýðu var illa við i islenzkri
löggjöf fyrir einum mannsaldri síðan. Dr. Rögnvaldur Pét-
úrsson hendir t. d. á það í Tímarits-grein sinni, að nöfnin
„sýsla“ og „hreppur" hafi verið skágengin, en í þess stað tekin
orðin „þing“ og ,,bvggð“, sennilega sökum þess, að „hrepp-
ur“ hafði ekki alltaf sem ástúðlegastan hljóm í eyrum þeirra,
sem börðust í bökkum fyrir efnalegri afkomu. Það er líka
eftirtektarvert, að ákvæði Ný-íslendinga um fátækrahjálp eru
bæði frjáls og mannúðleg. Hver byggð á að hjálpa, eftir því
sem ]iar þykir hentugast, en ]>að eilt er tekið fram, að ekkj-
um og munaðarleysingjum skuli fengnir meðráðamenn, og'
það, sem meira var, að þessir meðráðamenn áttu að gera
byggðarnefndinni árlega reiknirigsskap ráðsmennsku sinnar.
Kosningarrétturinn var hrein og bein andstæða þess, sein
hér tíðkaðist. Aldurstakmarkið fært alla leið ofan í 18 ár,
hvorki bundið við efnahag né húsbóndarétt. Vinnufólk og
þeir, sem voru hjálparþurfi, höfðu þar jafnan rétt og bændur
og eignamenn.
Þá er það réttarfarið. Ekki lel ég neinn vafa á því, að íslend-
ingar liefðu getáð skotið þrætumálum sínum lil Kanada-
stjórnar, jafnvel þó að nýlendan væri utan hinna skipulögðu
fylkja. En þeir hafa vafalaust treyst sínum eigin mö'nnum
hezt til að skilja og taká tillit lil allra ástæðna. Auk þess var
þýðingarlítið að setja lög í þinginu, ef ekki var um leið séð
fyrir stofnunum, sem gerði út um ágreining manna. Sjálfsagt
hafa gerðardómarnir dæmt engu síður eftir réttlætistilfinn-
ingu sinni en hókstaf laganna. Þau hlutu að ná skammt í
mörgum tilfellum. Gamlar venjur frá íslandi hafa þar ráðið
meiru en kanadisk lög, sem menn þekktu litið eða ekkert til.
En eilt er eftirtekarvert við réttarfar Nýja-íslands. Refsilög-